รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

??????????????? เนื่องด้วยประโยชน์ของนมแม่ จึงมีความพยายามในการให้นมแม่ในกรณีที่มารดาเกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรงจนเสียชีวิต มีการรับทารกไปเลี้ยงเป็นลูกบุญธรรม ทางเลือกในการให้นมแม่ในทารกเหล่านี้ อาจทำโดยการขอนมจากธนาคารนมแม่หากมีให้บริการในพื้นที่นั้น แต่ส่วนใหญ่แล้วการบริจาคนมแม่ยังมีจำกัด ทางเลือกอีกทางหนึ่งคือ การกระตุ้นให้มารดาที่รับเลี้ยงทารกมีน้ำนมและให้นมลูกได้¹ การกระตุ้นให้มารดาที่รับเลี้ยงมีน้ำนมจะทำโดยการให้ฮอร์โมนคุมกำเนิดเพื่อให้ร่างกายมารดาเสมือนมีการตั้งครรภ์ แล้วหยุดยา จากนั้นให้ทารกกระตุ้นดูดนมวันละ 8 ครั้ง โดยอาจให้ยากระตุ้นฮอร์โมนโปรแลคตินร่วมด้วย ซึ่งเป็นการเลียนแบบกลไกธรรมชาติ และทำให้มารดาผู้รับเลี้ยงทารกมีน้ำนมได้ สิ่งนี้นอกจากการมีน้ำนมให้ลูก ยังสานสัมพันธ์ระหว่างมารดาและทารกให้มีความผูกพันกันยิ่งขึ้น

เอกสารอ้างอิง

1. Schnell A. Breastfeeding without birthing: mothers through adoption or surrogacy can breastfeed! J Hum Lact 2015;31:187-8.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

??????????????? การออกกำลังกายเป็นสิ่งที่ช่วยให้ร่างกายแข็งแรง โดยเฉพาะในผู้ที่มีการออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ สำหรับสตรีตั้งครรภ์นั้น หากเป็นผู้ที่ออกกำลังกายอย่างต่อเนื่อง ในการตั้งครรภ์ในไตรมาสแรกและไตรมาสที่สองยังคงออกกำลังกายได้ แต่ควรหลีกเลี่ยงการออกกำลังกายที่หนักเกินไปหรือการเล่นกีฬาที่มีการประทะ การกระแทก หรือเสี่ยงต่อการลื่นหกล้ม สำหรับในไตรมาสที่สาม การขยายของหน้าท้องจะรบกวนสมดุลของร่างกาย การเคลื่อนไหวที่ไม่สมดุลจะเสี่ยงต่อการบาดเจ็บจากการหกล้มได้ จึงควรเลือกการออกกำลังกายที่ใช้ร่างกายส่วนบน เช่น การแกว่งแขนหรือการออกกำลังกายในน้ำ แต่หากมารดาเป็นผู้ที่วิ่งออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ มีการศึกษาพบว่า การวิ่งออกกำลังกายอาจยังทำได้ แต่ควรลดปริมาณและความเร็วลง เพื่อลดความเสี่ยงในการบาดเจ็บ สำหรับการวิ่งออกกำลังกายในขณะให้นมบุตร ไม่มีผลเสียต่อการให้นม และพบว่าอาจช่วยลดการเกิดภาวะซึมเศร้าหลังคลอดได้¹

เอกสารอ้างอิง

1. Tenforde AS, Toth KE, Langen E, Fredericson M, Sainani KL. Running habits of competitive runners during pregnancy and breastfeeding. Sports Health 2015;7:172-6.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

??????????????? บุคลากรทางการแพทย์ต้องการให้มารดาตั้งใจที่จะเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ เนื่องจากประโยชน์ที่มีหลากหลายต่อสุขภาพของมารดาและทารก แต่จะทำอย่างไรให้มารดามีความตั้งใจที่จะเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ มีการศึกษาว่า การให้ความรู้แก่มารดามีความสัมพันธ์กับความตั้งใจของมารดา และหากมารดามีทัศนคติที่ดีต่อการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่และความเชื่อมั่นในตนเองว่าจะเลี้ยงลูกด้วยนมแม่มีผลต่อความตั้งในในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวด้วย¹ ซึ่งหากมารดามีความตั้งใจจะเลี้ยงลูกด้วยนมแม่แล้วจะส่งผลต่อระยะเวลาการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ที่ยาวนานกว่า ดังนั้น การจะสร้างให้มารดามีความตั้งใจในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ อย่างน้อยจะต้องประกอบด้วยการให้ความรู้แก่มารดาให้เพียงพอถึงประโยชน์และความสำคัญของการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ การปรับเปลี่ยนทัศนคติ ส่วนหนึ่งเป็นจากความรู้ความเข้าใจเรื่องนมแม่ แต่ยังมีปัจจัยอื่นที่เกี่ยวข้องด้วย ได้แก่ ค่านิยม ความเชื่อ และประสบการณ์ของมารดา ส่วนนี้ต้องอาศัยการสร้างกระแสนมแม่ของภาคส่วนต่างๆ ในสังคม ที่จะทำให้ ?นมแม่เป็นอาหารปกติสำหรับทารกแรกเกิด? และ ?หากทารกแรกเกิดไม่ได้เริ่มกินนมแม่ถือเป็นเรื่องผิดปกติ?

? ? ? ? ? ? ? ?สำหรับความเชื่อมั่นว่าตนเองสามารถเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ได้นั้น พื้นฐานส่วนหนึ่งเป็นจากบุคลิกภาพและประสบการณ์ที่ผ่านมา แต่การที่บุคลากรทางการแพทย์จัดระบบสร้างให้มารดาได้อยู่และดูแลทารกตลอด 24 ชั่วโมงด้วยตนเองพร้อมการสร้างบรรยากาศในการช่วยเหลือและสนับสนุนให้มารดามีที่พึ่งและได้ฝึกปฏิบัติการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ด้วยตนเองอย่างเพียงพอ จะสร้างให้เกิดความเชื่อมั่นในตนเองของมารดาว่าตนเองสามารถเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ได้

เอกสารอ้างอิง

1. Thomas JS, Yu EA, Tirmizi N, et al. Maternal knowledge, attitudes and self-efficacy in relation to intention to exclusively breastfeed among pregnant women in rural Bangladesh. Matern Child Health J 2015;19:49-57.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

??????????????? มารดาหลายคนคงมีคำถามว่า นมแม่ช่วยเรื่องภูมิคุ้มกันในลูกได้อย่างไร? ส่วนแรกที่นมแม่ได้ให้แก่ลูกคือ ภูมิคุ้มกันของมารดาที่ส่งให้โดยตรงผ่านน้ำนม ได้แก่ อิมมูโนโกลบูลินเอ ส่วนที่สองคือ การสร้างสมดุลภูมิคุ้มกันของทารกผ่านกระบวนการในลำไส้ที่ได้รับนมแม่? ซึ่งจะมีสารหลายอย่างช่วยสร้างสมดุลของแบคทีเรียพื้นฐานในลำไส้และป้องกันแบคทีเรียที่เกิดโรค เช่น โอลิโกแซคคาไรด์ กรดไขมันสายสั้น แลคโตเฟอริน เป็นต้น นอกจากนี้ ความสมดุลของภูมิคุ้มกันในลำไส้ตั้งแต่แรกเริ่ม ยังช่วยป้องกันโรคเกี่ยวกับภูมิคุ้มกันในระยะยาวที่จะเกิดในทารก ได้แก่ หอบหืด ลำไส้อักเสบ และเบาหวานชนิดที่ 1 ได้¹ ดังนั้น คำตอบของคำถามนี้ น่าจะบ่งบอกถึง ความจริงที่ว่า ทารกที่กินแม่มีอัตราการเจ็บป่วยและการเสียชีวิตที่น้อยกว่าทารกที่กินนมผสม

เอกสารอ้างอิง

1. Walker WA, Iyengar RS. Breast milk, microbiota, and intestinal immune homeostasis. Pediatr Res 2015;77:220-8.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

??????????????? กาแฟหรือเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีนปัจจุบันมีการบริโภคกันอย่างแพร่หลายและมีผู้บริโภคเพิ่มขึ้นในหลายกลุ่ม แต่ในมารดาที่ตั้งครรภ์ในระยะแรก ควรระมัดระวัง เนื่องจากมีการศึกษาถึงความสัมพันธ์ระหว่างการดื่มกาแฟหรือเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีนกับการแท้งบุตร โดยหากดื่มปริมาณเคเฟอีนในเครื่องดื่มมากกว่า 100 มิลลิกรัมต่อวันจะเสี่ยงต่อการแท้งบุตรเพิ่มขึ้น 1.2-1.6 เท่า¹ ปริมาณคาเฟอีนในกาแฟจะมีตั้งแต่ 50-100 มิลลิกรัมต่อถ้วยขึ้นอยู่กับชนิดของกาแฟและการชง ดังนั้น มารดาสามารถดื่มกาแฟได้ แต่ในระหว่างการตั้งครรภ์ระยะแรก ไม่ควรดื่มเกินวันละ 1 ถ้วย

เอกสารอ้างอิง

1. Hahn KA, Wise LA, Rothman KJ, et al. Caffeine and caffeinated beverage consumption and risk of spontaneous abortion. Hum Reprod 2015;30:1246-55.