รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

??????????????? การเริ่มต้นการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ในระยะแรกหลังคลอดมีความสำคัญและช่วยเพิ่มอัตราและระยะเวลาของการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ โดยทั่วไป แนะนำให้เริ่มการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ภายในครึ่งถึงหนึ่งชั่วโมงหลังคลอด อย่างไรก็ตาม ในประเทศไทยจากการสำรวจขององค์การยูนิเซฟในปี 2555 พบว่า การเริ่มการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ในหนึ่งชั่วโมงแรกหลังคลอดพบร้อยละ 43.6 ขณะที่อัตราการเริ่มการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ในหนึ่งชั่วโมงแรกหลังคลอดทั่วโลกพบร้อยละ 7.7-98.4 (เฉลี่ยร้อยละ 57.6)¹ จะเห็นว่า อัตราการเริ่มการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ของประเทศไทยต่ำกว่าค่าเฉลี่ยของทั่วโลก ซึ่งอาจเป็นปัจจัยหนึ่งที่มีผลต่ออัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวในหกเดือนแรกของประเทศไทยด้วย สำหรับปัจจัยที่พบว่าส่งผลทำให้การเริ่มการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่เริ่มต้นได้ช้ากว่าในหนึ่งชั่วโมงแรกหลังคลอด ได้แก่ มารดาที่มีภาวะแทรกซ้อนระหว่างการตั้งครรภ์และการผ่าตัดคลอด¹ โดยเฉพาะอัตราการผ่าตัดคลอดในประเทศไทยที่มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นในโรงพยาบาลของภาครัฐพบราวร้อยละ 40 และในโรงพยาบาลเอกชนพบถึงราวร้อยละ 80 ซึ่งน่าจะเป็นอุปสรรคที่สำคัญต่อการเริ่มต้นการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ในระยะแรกหลังคลอด

เอกสารอ้างอิง

1. Takahashi K, Ganchimeg T, Ota E, et al. Prevalence of early initiation of breastfeeding and determinants of delayed initiation of breastfeeding: secondary analysis of the WHO Global Survey. Sci Rep 2017;7:44868.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

??????????????? ส่วนประกอบของนมแม่มีทั้งสารอาหารและสารที่ออกฤทธิ์ทางชีวภาพ ซึ่งส่วนประกอบของนมแม่จะมีการเปลี่ยนแปลงตามระยะของการคลอดทารกและช่วงระยะเวลาหลังคลอด โดยทั่วไป สารอาหารหลักและพลังงานของนมแม่มักไม่แตกต่างกันในมารดาที่อาศัยอยู่ที่พื้นที่ที่แตกต่างกันและมีพฤติกรรมการกินที่แตกต่างกัน¹ แต่สารอาหารที่พบน้อยบางชนิดอาจมีความแตกต่างกันจากผลของพื้นที่ที่มีอุบัติการณ์ของการขาดสารอาหารบางประเภทหรือมีพฤติกรรมการกินอาหารที่แตกต่างกัน ซึ่งบุคลากรทางการแพทย์ควรให้ความสำคัญและทำการศึกษาถึงความขาดแคลนสารอาหารในแต่ละชนิดที่อาจส่งผลต่อส่วนประกอบของนมแม่ที่เปลี่ยนแปลงไปในแต่ละพื้นที่หรือแต่ละประเทศ เพื่อการให้คำแนะนำเรื่องการเสริมการรับประทานอาหารให้เหมาะสม ชดเชยในสารอาหารที่มารดามีความเสี่ยงที่จะขาด ซึ่งจะช่วยให้ผลของการตั้งครรภ์ การเจริญเติบโตและความสมบูรณ์ของทารกเป็นไปด้วยดี

เอกสารอ้างอิง

1. Sunaric S, Denic M, Lalic J, et al. Physicochemical and biochemical parameters in milk of Serbian breastfeeding women. Turk J Med Sci 2017;47:246-51.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

??????????????? อุบัติการณ์ของการเกิดมะเร็งระหว่างการตั้งครรภ์ในสตรีพบราว 1 ใน 1000 ต่อการตั้งครรภ์¹ ซึ่งในมะเร็งบางชนิดทางเลือกในการให้การรักษาอาจมีการให้เคมีบำบัดระหว่างการตั้งครรภ์ การให้เคมีบำบัดระหว่างการตั้งครรภ์มักมีผลทำให้การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่มีความยากลำบาก เนื่องจากทำให้น้ำนมของมารดาน้อยลงหรือไม่มี การให้นมลูกของมารดาที่ได้รับเคมีบำบัด หากเว้นช่วงหลังการให้ยาเกิน 3 สัปดาห์ การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่สามารถทำได้ เพราะระยะเวลา 3 สัปดาห์ยาเคมีบำบัดที่ใช้จะถูกกำจัดจากร่างกายมารดาหมด¹ แต่หากมีการใช้ยาเคมีบำบัดหลังคลอด การให้นมบุตรควรหลีกเลี่ยงเนื่องจากอาจมีอันตรายแก่ทารก มีรายงานทารกเกิดเม็ดเลือดขาวและเกล็ดเลือดต่ำหลังการกินนมจากมารดาที่ได้รับยา cyclophosphamide อย่างไรก็ตาม หากมารดาต้องการให้ลูกได้กินนมแม่ ควรมีการปรึกษาแพทย์เพื่อตรวจสอบถึงผลของการใช้ยาเคมีบำบัดในรายละเอียดแต่ละชนิด ขนาดของยาที่ผ่านน้ำนม รวมถึงผลเสียต่างๆ ที่มีรายงาน โดยทั่วไปมารดาอาจต้องใช้การบีบน้ำนมด้วยมือหรือการปั๊มนมในระยะหลังคลอดใหม่ๆ หรือในช่วงที่ยาเคมีบำบัดยังอยู่ในร่างกายของมารดาและผ่านน้ำนมไปสู่ทารก แต่เมื่อหยุดให้ยาแล้ว การเว้นระยะให้ร่างกายมารดาได้กำจัดยาเคมีบำบัด แล้วจึงพิจารณาการให้ทารกกินนมจากเต้านมมารดา สิ่งนี้แม้มีความยากลำบากแต่สามารถทำได้ โดยมีรายงานการให้นมลูกหลังการใช้ยาเคมีบำบัดพอสมควร

เอกสารอ้างอิง

1. Stopenski S, Aslam A, Zhang X, Cardonick E. After Chemotherapy Treatment for Maternal Cancer During Pregnancy, Is Breastfeeding Possible? Breastfeed Med 2017;12:91-7.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

??????????????? การลาคลอดของสตรีที่สนับสนุนให้มารดาเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ยังมีความแตกต่างและเหลื่อมล้ำกันในหลากหลายประเทศทั่วโลก ตั้งแต่ 1 เดือนจนถึง 2 ปี เนื่องจากสภาวะเศรษฐกิจและสังคมที่แตกต่างกันของแต่ละประเทศ ดังนั้น ในแต่ละประเทศในการสนับสนุนและส่งเสริมการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวจำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือของสถานประกอบการในการเปิดโอกาสให้มารดาได้มีสถานที่และเวลาพักเพื่อการบีบเก็บน้ำนมให้แก่ลูก¹ เมื่อมารดาตั้งกลับไปทำงานนอกบ้านหลังจากหมดช่วงระยะเวลาของการลาพักหลังคลอดแล้ว สิ่งนี้อาจถือความรับผิดชอบต่อสังคมหรือจิตสาธารณะของสถานประกอบการที่จะสร้างให้สมาชิกขององค์กรเกิดความจงรักภักดีแก่องค์กรและยังส่งผลที่ดีต่อภาพลักษณ์ขององค์กรด้วย

เอกสารอ้างอิง

1. Steurer LM. Maternity Leave Length and Workplace Policies’ Impact on the Sustainment of Breastfeeding: Global Perspectives. Public Health Nurs 2017.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

??????????????? หลังคลอดสตรีควรคุมกำเนิดเพื่อลดการตั้งครรภ์ที่ไม่ได้ตั้งใจหรือขาดการวางแผน ซึ่งการตั้งครรภ์โดยไม่ได้ตั้งใจมีผลเสียและเพิ่มภาวะแทรกซ้อนที่จะเกิดขึ้นระหว่างการตั้งครรภ์และคลอดได้¹ ดังนั้นบุคลากรทางการแพทย์จำเป็นต้องมีความรู้ความเข้าใจในวิธีการคุมกำเนิดแต่ละวิธีและผลกระทบต่อการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ โดยทั่วไป หากสตรีตั้งใจที่จะเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวหกเดือน การให้ลูกกินนมแม่ก็เป็นวิธีหนึ่งในการคุมกำเนิดได้ แต่ต้องยึดหลักว่าใช้ในช่วงหกเดือนแรกหลังคลอดเท่านั้นร่วมกับมารดาต้องให้ลูกกินนมแม่อย่างเดียวสม่ำเสมอ และมารดาต้องยังไม่มีประจำเดือนมาด้วย ประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดจะสูง สำหรับมารดาที่มีข้อจำกัด การเลือกใช้การคุมกำเนิดโดยวิธีที่ไม่ใช้ฮอร์โมนก็เป็นทางเลือกหนึ่งที่ไม่กระทบต่อการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ ได้แก่ การให้สามีใช้ถุงยางอนามัย การใส่ห่วงคุมกำเนิด แต่หากจำเป็นต้องใช้ยาคุมกำเนิดที่มีฮอร์โมน การเลือกใช้ยาคุมกำเนิดที่มีฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนอย่างเดียวควรเป็นทางเลือกในลำดับก่อนที่จะเลือกใช้ยาคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวมที่มีฮอร์โมนทั้งเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรน โดยยาที่ใช้คุมกำเนิดชนิดที่มีฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนอย่างเดียว ได้แก่ ยาคุมกำเนิดที่ใช้ระหว่างการให้นมบุตร ซึ่งยี่ห้อที่มีอยู่ในท้องตลาด คือ Exluton และ Cerazette หรืออาจใช้ยาฉีดคุมกำเนิดหรือยาฝังคุมกำเนิดก็สามารถเลือกได้ แล้วแต่ความชอบของมารดาแต่ละราย โดยทางเลือกสุดท้าย คือ การกินยาคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม ซึ่งหากต้องการคุมกำเนิดโดยใช้ยาคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวมแล้ว ควรหลีกเลี่ยงการใช้ในช่วงหกสัปดาห์แรกหลังคลอด ซึ่งอาจจะส่งผลกระทบทำให้ปริมาณน้ำนมได้ เอกสารอ้างอิง

1. Sridhar A, Salcedo J. Optimizing maternal and neonatal outcomes with postpartum contraception: impact on breastfeeding and birth spacing. Matern Health Neonatol Perinatol 2017;3:1.