รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ? ? การให้นมลูก มารดาควรกระตุ้นให้ลูกกินนมทุกครั้งที่ลูกต้องการ ปกติจะให้นมลูกวันละ 8-12 ครั้ง โดยจะมีช่วงเวลาที่ให้นมในเวลากลางคืน 2-3 ครั้ง ซึ่งมารดาอาจการจัดเวลาให้นมลูกก่อนมารดาราวเที่ยงคืนหนึ่งครั้ง เวลา 3 นาฬิกาหนึ่งครั้ง และ 6 นาฬิกาอีกหนึ่งครั้ง อย่างไรก็ตาม ที่สำคัญคือควรให้นมตามความต้องการของทารก ท่าที่ให้นมทารกมารดาคลอดปกติ สามารถให้ในท่าใดก็ได้ที่มารดาสะดวกสบายและผ่อนคลาย ในมารดาที่ผ่าตัดคลอดมารดาควรให้นมในท่าฟุตบอล (football) ท่าเอนหลัง (laid-back) หรือท่านอนตะแคงข้าง (side-lying) เนื่องจากลำตัวทารกจะไม่กดทับแผล ซึ่งมารดาควรจัดท่าให้นมทารกได้หลายท่า เพื่อใช้เปลี่ยนในกรณีที่เกิดความเมื่อยล้า สำหรับความเชื่อเรื่องการงดให้หัวน้ำนมหรือการให้ทารกกินน้ำที่ยังมีอยู่ในประเทศไทยในชุมชนชนบท¹ บุคลากรทางการแพทย์ควรมีการให้ความรู้ที่ถูกต้องกับมารดาและครอบครัวในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ตามหลักฐานเชิงประจักษ์ด้วย

หนังสืออ้างอิง

1. Kaewsarn P, Moyle W, Creedy D. Thai nurses’ beliefs about breastfeeding and postpartum practices. J Clin Nurs 2003;12:467-75.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ? ? ? หลังคลอดมารดาจะสามารถจะปฏิบัติกิจกรรมประจำวันได้ โดยร่างกายของมารดาจะค่อยๆ กลับมาปกติทีละน้อย ในมารดาที่เลี้ยงลูกด้วยนมแม่ มารดาควรจะมีเวลาพักระหว่างวันและในช่วงที่ทารกหลับ เนื่องจากต้องตื่นมาให้นมทารกในช่วงกลางคืน การพักผ่อนไปพร้อมกับทารกจะทำให้มารดาไม่อ่อนเพลียหรือเหนื่อยล้า ควรหลีกเลี่ยงการทำงานหนัก การออกกำลังกายหรือเล่นกีฬาหนักที่หนักเกินไป การยกของหนักเกินกว่า 4.5 กิโลกรัมโดยอาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนของแผลจากการผ่าตัดคลอด หรือทำให้เกิดการภาวะกระบังลมหย่อนในช่วงที่กล้ามเนื้อและเส้นเอ็นที่ยึดมดลูกยังไม่มีแรงยึดตึงมดลูกกลับเข้าที่ สำหรับการเดินช้าๆ หรือมีความเร็วปานกลาง การแกว่งแขน การเต้นแอโรบิกหรือการออกกำลังกายเบาๆ สามารถทำได้^1-3 โดยผลของการออกกำลังกาย เช่น โยคะ และพิลาทิส (pilates) จะช่วยในเรื่องสุขภาพกาย สุขภาพจิต ลดความอ่อนเพลีย ลดอาการซึมเศร้าและเพิ่มคุณภาพชีวิตของสตรีหลังคลอด โดยไม่มีผลต่อการให้ปริมาณน้ำนมและการให้นมบุตร^4,5 ในประเทศไทยความเชื่อเรื่องการอยู่ไฟ การอาบน้ำร้อน ไม่สระผม ห้ามโดนลมและการกินน้ำอุ่น ยังพบอยู่ในชนบท ซึ่งต้องการการสื่อสารและการสร้างความเข้าใจในเรื่องการปฏิบัติตัวหลังคลอด⁶

ในมารดาที่ผ่าตัดคลอดอาจต้องระมัดระวังเรื่องการขึ้นบันไดหรือขับรถ เนื่องจากกระบวนการการขึ้นบันไดหรือการขับรถจะมีการเกร็งของกล้ามเนื้อหน้าท้องที่อาจมีผลทำให้เกิดการเจ็บระบมได้โดยเฉพาะหากแผลผ่าตัดในแนวเดียวกับลำตัวหรือแนวตั้ง การลุกขึ้นจากเตียงควรตะแคงตัวและใช้มือเท้าช่วยในการพยุงตัว เช่นเดียวกันมารดาที่มีแผลจากการตัดฝีเย็บมารดาจะปวดหรือขัดเมื่อต้องยกขาขณะขึ้นบันได หากสามารถทำได้ ควรแนะนำมารดาควรนอนชั้นล่างของบ้านและมีห้องน้ำอยู่ใกล้ๆ หรือในห้องเพื่อดูแลเรื่องน้ำคาวปลาและดูแลแผล สำหรับมารดาที่ผ่าตัดคลอดควรรอประมาณ 4-5 สัปดาห์หลังคลอดเพื่อให้ความแข็งแรงของแผลดีก่อนการออกกำลังการหรือยกของหนัก ในมารดาที่คลอดปกติทางช่องคลอด การบริหารหน้าท้องสามารถจะบริหารได้เร็วประมาณ 1-2 สัปดาห์หลังคลอด

หนังสืออ้างอิง

1. Zourladani A, Zafrakas M, Chatzigiannis B, Papasozomenou P, Vavilis D, Matziari C. The effect of physical exercise on postpartum fitness, hormone and lipid levels: a randomized controlled trial in primiparous, lactating women. Arch Gynecol Obstet 2014.
2. Ko YL, Yang CL, Chiang LC. Effects of postpartum exercise program on fatigue and depression during “doing-the-month” period. J Nurs Res 2008;16:177-86.
3. Davies GA, Wolfe LA, Mottola MF, et al. Exercise in pregnancy and the postpartum period. J Obstet Gynaecol Can 2003;25:516-29.
4. Ko YL, Yang CL, Fang CL, Lee MY, Lin PC. Community-based postpartum exercise program. J Clin Nurs 2013;22:2122-31.
5. Dritsa M, Da Costa D, Dupuis G, Lowensteyn I, Khalife S. Effects of a home-based exercise intervention on fatigue in postpartum depressed women: results of a randomized controlled trial. Ann Behav Med 2008;35:179-87.
6. Kaewsarn P, Moyle W, Creedy D. Traditional postpartum practices among Thai women. J Adv Nurs 2003;41:358-66.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? การเยี่ยมบ้าน การที่บุคลากรทางการแพทย์หรืออาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านได้ไปเยี่ยมมารดาหลังคลอดบุตรเพื่อติดตามส่งเสริมการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ สอบถามเกี่ยวกับปัญหาและแนะนำแนวทางในการแก้ไขปัญหาที่มารดาเผชิญเมื่อกลับไปอยู่บ้าน มีการศึกษาพบว่าหากมีการเยี่ยมบ้านของบุคลากรทางการแพทย์เพื่อสนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่จะลดความเสี่ยงของการใช้นมผสมลง¹

หนังสืออ้างอิง

1.???????????? Feldens CA, Ardenghi TM, Cruz LN, Cunha Scalco GP, Vitolo MR. Advising mothers about breastfeeding and weaning reduced pacifier use in the first year of life: a randomized trial. Community Dent Oral Epidemiol 2012.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ? ? การโทรศัพท์ให้คำปรึกษาเรื่องการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่หลังคลอด จะช่วยส่งเสริม ติดตาม และให้คำแนะนำกับมารดาในกรณีที่มีปัญหาในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่เบื้องต้นได้ โดยมีการศึกษาว่า การโทรศัพท์ให้คำปรึกษาเรื่องการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ในมารดาหลังคลอดจะช่วยเพิ่มอัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวในช่วงหนึ่งเดือนหลังคลอด แต่ไม่มีผลต่ออัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ในช่วง 4 และ 6 เดือนหลังคลอด¹

หนังสืออ้างอิง

1.???????????? Tahir NM, Al-Sadat N. Does telephone lactation counselling improve breastfeeding practices?: A randomised controlled trial. Int J Nurs Stud 2013;50:16-25.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ? ? ? สภาพแวดล้อมที่สนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ สภาพแวดล้อมในที่ต่างๆ ที่มารดาต้องดำเนินชีวิตประจำวัน หรือระหว่างการทำงาน ได้แก่ ที่ให้นมแม่อาจเป็นมุมนมแม่ในห้างสรรพสินค้าหรือตามสถานที่ท่องเที่ยวต่างๆ และตู้เย็นเก็บนมแม่ในสถานประกอบการ สิ่งเหล่านี้ช่วยส่งเสริมและสนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่¹

หนังสืออ้างอิง

1.???????????? Cameron B, Javanparast S, Labbok M, Scheckter R, McIntyre E. Breastfeeding support in child care: an international comparison of findings from Australia and the United States. Breastfeed Med 2012;7:163-6.