รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

               ปัจจุบันการค้นหาข้อมูลต่าง ๆ มักมีการค้นหาผ่านเครื่องมือค้นหาออนไลน์ในอินเตอร์เน็ตกันมากขึ้นรวมทั้งข้อมูลในเรื่องการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ ตั้งแต่ ประโยชน์ วิธีการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ การให้นมแม่ในแต่ละมื้อ ความถี่ในการให้นมแม่ ปัญหาหัวนมและเต้านมในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ การปั๊มนม การเก็บรักษานมแม่ ประสบการณ์ในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ และคำถามที่พบบ่อย มารดาที่ค้นหาข้อมูลการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ออนไลน์นั้น มักจะค้นหาคำถาม ปัญหาหรือประสบการณ์ที่มารดาพบเจอ เพื่ออาศัยข้อมูลจากออนไลน์มาใช้ในการช่วยการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ หรือแก้ปัญหาในกรณีที่ปัญหาที่เกิดกับมารดามีความคล้ายคลึงกันกับประสบการณ์ที่มีข้อมูลออนไลน์¹ ข้อสำคัญคือ ข้อมูลที่มีอยู่ออนไลน์มีความหลากหลาย และระดับความน่าเชื่อถือของข้อมูลมีความแตกต่างกันมาก ตั้งแต่ข้อมูลที่ไม่เป็นจริง ข้อมูลที่มีความน่าเชื่อถือน้อยจนถึงข้อมูลที่มีความน่าเชื่อถือมาก การคัดกรองความน่าเชื่อถือของข้อมูลออนไลน์จึงเป็นสิ่งที่ควรมีการให้ความรู้แก่มารดาและครอบครัวให้มีความพร้อมในการรับความเปลี่ยนแปลงของการรับรู้ข้อมูลข่าวสารที่ควรมีการแนะนำ จากการศึกษาในระบบและการอบรมจากบุคลากรทางการแพทย์

เอกสารอ้างอิง

1. Lebron CN, St George SM, Eckembrecher DG, Alvarez LM. “Am I doing this wrong?” Breastfeeding mothers’ use of an online forum. Matern Child Nutr 2020;16:e12890.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

                ในระหว่างการฝากครรภ์และในระยะคลอดนั้น ในโรงพยาบาลที่สนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ จะมีกระบวนการการให้ความรู้ในเรื่องการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ตามระยะของการตั้งครรภ์และช่วงเวลาที่ต้องเตรียมความพร้อมสำหรับการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ กระบวนการนี้มีความสำคัญในการเพิ่มระดับความมั่นใจในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่และยังช่วยเพิ่มอัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ด้วย¹ ซึ่งการจัดการสอนการให้ความรู้ ควรจัดรูปแบบให้เหมาะสมกับหัวข้อที่จะจัดการเรียนการสอน โดยในหัวข้อความสำคัญในการให้ลูกได้กินนมแม่ อาจจะเป็นการสอนบรรยายกลุ่มใหญ่ การจัดท่าให้นมลูก ควรจัดสอนกลุ่มย่อย และมีเวลาให้มารดาฝึกทักษะภายใต้การดูแลของผู้สอน สำหรับมารดาที่มีปัญหาเฉพาะ อาจต้องให้คำปรึกษารายครอบครัว การจัดการสอนจึงจะมีคุณภาพและสัมฤทธิ์ผล

เอกสารอ้างอิง

1. Piro SS, Ahmed HM. Impacts of antenatal nursing interventions on mothers’ breastfeeding self-efficacy: an experimental study. BMC Pregnancy Childbirth 2020;20:19.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

          การที่มารดาเหนื่อยหรืออ่อนเพลียหลังคลอดเป็นผลมาจากแนวทางการดูแลมารดาในระยะคลอด วิธีการคลอด และระยะเวลาของการคลอด โดยหากแนวทางการดูแลการคลอดมีการงดน้ำงดอาหารตั้งแต่ในระยะแรกของการคลอด มารดามีการเจ็บครรภ์คลอดนาน มีหัตถการในการช่วยคลอด มารดาเหล่านี้จะเกิดความเหนื่อยล้า อ่อนเพลียหลังคลอดมาก การเริ่มการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่จะเริ่มได้ช้า ซึ่งจะตรงกันข้ามกับมารดาที่ในระยะแรกของการคลอดมารดาได้รับประทานอาหาร มีการคลอดปกติ คลอดง่าย ใช้เวลาไม่นานในการคลอด ทำให้งดอาหารและน้ำไม่นาน มารดาเหล่านี้จะมีอาการอ่อนเพลียน้อยกว่า และเริ่มการให้นมลูกได้เร็ว¹ อย่างไรก็ตาม ในมารดาที่เหนื่อยล้าและอ่อนเพลียหลังคลอดไม่พบว่ามีความสัมพันธ์กับความมั่นใจในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่² ดังนั้น แม้ว่ามารดาที่เหนื่อยล้าและอ่อนเพลียจะเริ่มการให้นมลูกได้ช้า แต่หากมารดามีความมั่นใจในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ โอกาสที่จะประสบความสำเร็จในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ก็จะสูงขึ้น

 เอกสารอ้างอิง

1. Senol DK, Yurdakul M, Ozkan SA. The effect of maternal fatigue on breastfeeding. Niger J Clin Pract 2019;22:1662-8.
2. Fata S, Atan SU. The relationship between fatigue and breastfeeding self-efficacy. Niger J Clin Pract 2018;21:1408-14.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

          เนื่องจากโรคไทรอยด์ฮอร์โมนต่ำมักถูกมองข้าม ซึ่งทำให้มารดาและทารกเกิดภาวะแทรกซ้อนในระยะตั้งครรภ์และหลังคลอดได้หลายอย่าง^1,2 โดยอาการที่พบหลังคลอด ได้แก่ การมีน้ำนมมาน้อยและพบภาวะซึมเศร้าหลังคลอดเพิ่มขึ้น การให้การวินิจฉัยทำได้โดยการเจาะเลือดตรวจค่าไทรอยด์และฮอร์โมนที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ TSH, freeT4 และ freeT3  ค่าของ TSH จะสูง และค่า freeT4 และ/หรือ freeT3 จะต่ำ สำหรับการรักษามารดาที่มีไทรอยด์ฮอร์โมนต่ำ ทำได้โดยการให้ Thyroxin  ซึ่งยานี้สามารถผ่านน้ำนมได้ แต่มีปริมาณที่น้อยซึ่งมักจะไม่เกิดผลเสียแก่ทารก อย่างไรก็ตาม การติดตามค่าไทรอยด์ฮอร์โมนในทารกระหว่างที่มารดาได้รับการรักษายังมีความจำเป็น

 เกิดถุงน้ำขนาดเล็กจำนวนหลายใบอยู่ในรังไข่ ส่งผลให้สตรีไม่มีการตกไข่ ประจำเดือนมาไม่ปกติ สิวขึ้น ขนดก หรือมีบุตรยากได้ โดยทั่วไป สตรีที่มีเอกสารอ้างอิง

1. Laron-Kenet T, Silbergeld A, Lilos P, Laron Z. Neonates of hypothyroid mothers have a below-normal head circumference. Isr Med Assoc J 2019;21:568.
2. Turunen S, Vaarasmaki M, Mannisto T, et al. Pregnancy and Perinatal Outcome Among Hypothyroid Mothers: A Population-Based Cohort Study. Thyroid 2019;29:135-41.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

          สตรีที่เป็นโรคไทรอยด์ฮอร์โมนต่ำ หรือ hypothyroid จะมีผิวแห้ง ขี้หนาว ผมร่วง ท้องผูก ซึมเศร้า ประจำเดือนจะมาบ่อยและมามาก และอาจตรวจพบมีต่อมไทรอยด์โตเล็กน้อย ซึ่งอาการของโรค หากขาดการสังเกตหรือใส่ใจ ก็มักถูกมองข้าม การที่สตรีมีไทรอยด์ฮอร์โมนต่ำจะมีผลต่อการตกไข่ ซึ่งทำให้สตรีมีบุตรยากได้ และในกรณีที่สตรีสามารถตั้งครรภ์ จะพบภาวะแทรกซ้อนระหว่างการตั้งครรภ์ ได้แก่ การมีภาวะเบาหวานระหว่างการตั้งครรภ์ ความดันโลหิตสูงระหว่างการตั้งครรภ์ ภาวะครรภ์เป็นพิษ การผ่าตัดคลอด การคลอดก่อนกำหนด¹ ทารกมีเส้นรอบวงของศีรษะต่ำ² และทารกน้ำหนักตัวน้อยเพิ่มขึ้น โดยในระยะหลังคลอด จะพบมารดามีน้ำนมมาน้อยได้

ในกรณีที่มารดาไม่ได้รับการวินิจฉัยโรคไทรอยด์ฮอร์โมนต่ำมาก่อน หากมารดามีพบแพทย์ด้วยเรื่องน้ำนมมาน้อย การตรวจไทรอยด์ก็มีความจำเป็น นอกจากนี้ยังพบมารดามีน้ำนมมาน้อยในมารดาที่มีกลุ่มอาการถุงน้ำจำนวนมากในรังไข่ด้วย โดยที่มารดาในกลุ่มเหล่านี้จะแสดงอาการที่บ่งบอกว่ามีพัฒนาการของเต้านมที่ผิดปกติในระหว่างการตั้งครรภ์และหลังคลอด ได้แก่ มีการขยายของเต้านมในระหว่างการตั้งครรภ์น้อย มีอาการคัดตึงเต้านมน้อยในระยะหลังคลอด นมแม่มาช้า และมาน้อย แม้ว่าจะมีทารกดูดกระตุ้นน้ำนมอย่างเหมาะสม บุคลากรทางการแพทย์จึงควรเอาใจใส่ ซักถาม และสังเกตอาการที่บ่งบอกถึงโรคเหล่านี้ เพราะหากมารดาได้รับการรักษาที่เหมาะสม จะทำให้มารดามีน้ำนมเพิ่มขึ้น โอกาสที่ทารกจะได้กินนมแม่ก็เพิ่มขึ้นด้วย

 เอกสารอ้างอิง

1. Turunen S, Vaarasmaki M, Mannisto T, et al. Pregnancy and Perinatal Outcome Among Hypothyroid Mothers: A Population-Based Cohort Study. Thyroid 2019;29:135-41.
2. Laron-Kenet T, Silbergeld A, Lilos P, Laron Z. Neonates of hypothyroid mothers have a below-normal head circumference. Isr Med Assoc J 2019;21:568.