รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

??????????????? มารดาบางคนติดการกินกาแฟมาก โดยที่ยังกินระหว่างการตั้งครรภ์และให้นมบุตร แม้ว่าโดยทั่วไปแนะนำให้มารดาหลีกเลี่ยง แต่หากมารดาบางคนมีการติดกาแฟทางพฤติกรรม ทางเลี่ยงคือ อาจรับประทานกาแฟที่ไม่มีคาเฟอีน หรือในกรณีที่ไม่สามารถหยุดได้ แนะนำว่าควรลดระหว่างที่มารดาให้นมบุตร ในระหว่างตั้งครรภ์ไม่ควรรับประทานกาแฟเกินสองถ้วยต่อวัน? เนื่องจากมีรายงานว่าเพิ่มความเสี่ยงต่อการแท้งได้ ส่วนในระหว่างการให้นมบุตร แม้ไม่มีอันตรายมาก แต่อาจทำให้ทารกงอแง ไม่ยอมนอนได้ ซึ่งร่างกายของทารกจะกำจัดคาเฟอีนได้ช้ากว่าร่างกายของมารดา ทำให้อาการอาจมีอยู่นานจนทำให้เกิดอาการวิตกกังวลในมารดาได้ ซึ่งการเห็นความสำคัญของเรื่องนี้อาจทำให้มารดาเลือกที่จะพิจารณาการรับประทานอาหารได้เหมาะสม¹

เอกสารอ้างอิง

1. The Office on Women?s Health. Your guide to breastfeeding. 2017

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

??????????????? ระหว่างที่มารดาให้นมบุตร บางครั้งมารดาอาจไม่สบาย โดยอาการป่วยที่พบบ่อย ๆ ได้แก่ มารดาเป็นหวัด มีคำถามว่าสามารถให้นมลูกได้ไหม คำตอบคือ ?ให้ได้? อธิบายดังนี้ ไข้หวัดเกิดจากการติดเชื้อไวรัสที่ผ่านทางน้ำลายหรือเสมหะระหว่างการไอหรือจาม ดังนั้น ข้อแนะนำในการลดการแพร่เชื้อหวัด คือ ให้ผู้ที่เป็นหวัดใส่ผ้าปิดปากเพื่อป้องกันการแพร่กระจายเชื้อจากการไอหรือจาม เช่นเดียวกันการป้องกันการแพร่เชื้อหวัดจากมารดาสู่บุตรระหว่างการให้นม คือ การให้มารดาใส่ผ้าปิดปากระหว่างการให้นมบุตรและล้างมือให้สะอาดก่อนให้นมบุตร ก็จะสามารถป้องกันการแพร่เชื้อได้ นอกจากนี้ ขณะที่มารดาเป็นหวัดร่างกายของมารดาจะสร้างภูมิคุ้มกันต่อต้านเชื้อโรค ซึ่งทารกที่กินนมแม่ก็จะได้รับภูมิคุ้มกันเชื้อโรคที่ส่งผ่านน้ำนมที่มารดาให้ลูกกินโดยจะเป็นประโยชน์แก่ทารกด้วย อย่างไรก็ตาม ในมารดาบางคนที่เป็นหวัด นอกเหนือจากดูแลตนเอง ใส่ผ้าปิดปากและล้างมือก่อนให้นมลูก หากมารดามีความจำเป็นต้องใช้ยาบรรเทาอาการหวัด ก็สามารถทำได้ แต่ควรหลีกเลี่ยงยาลดอาการคัดจมูก ซึ่งหากใช้ควบคู่กับยาลดน้ำมูกอาจมีผลทำให้ปริมาณน้ำนมมารดาลดลงได้โดยเฉพาะมารดาที่มีน้ำนมน้อย¹

เอกสารอ้างอิง

1. The Office on Women?s Health. Your guide to breastfeeding. 2017

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

??????????????? การที่มารดาให้ลูกกินนมแม่อย่างเดียวอย่างสม่ำเสมอในช่วงหกเดือนแรกหลังคลอด จะทำให้ร่างกายมีระดับฮอร์โมนโปรแลคตินสูง ซึ่งจะเป็นผลในการยับยั้งการตกไข่หรือมีฤทธิ์ในการคุมกำเนิดได้ หลังคลอด ไม่ว่ามารดาจะคลอดปกติหรือได้รับการผ่าตัดคลอด หากแผลของมารดาหายและปราศจากความเจ็บปวดแล้ว การมีเพศสัมพันธ์ก็สามารถทำได้โดยไม่มีข้อห้ามใด ๆ แต่หากมารดายังไม่ต้องการจะมีบุตร การคุมกำเนิดวิธีใดวิธีหนึ่งควรจะมีการปฏิบัติก่อนที่มารดาจะเริ่มมีเพศสัมพันธ์ โดยหากมารดาให้นมลูกอย่างเดียวสม่ำเสมอ ก็ถือเป็นการคุมกำเนิดวิธีหนึ่งที่ใช้ได้ในช่วงหกเดือนแรกหลังคลอด หรือมารดาอาจเลือกใช้การคุมกำเนิดโดยใช้ยาฉีด ยาฝัง การใช้ถุงยางอนามัย การใส่ห่วงคุมกำเนิด หรือการที่จะเลือกใช้ยาคุมกำเนิดชนิดกินนั้น มารดาควรได้รับการให้คำปรึกษาถึงข้อดีข้อเสียของการเลือกใช้การคุมกำเนิดในแต่ละชนิดก่อนเสมอ ดังนั้นข้อเท็จจริงเกี่ยวกับการกินนมแม่แล้วห้ามมีเพศสัมพันธ์ไม่เป็นความจริง¹

เอกสารอ้างอิง

1. The Office on Women?s Health. Your guide to breastfeeding. 2017

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

??????????????? ยาคุมกำเนิดชนิดกินนั้นที่ใช้กินบ่อย ๆ คือยาคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม ซึ่งจะประกอบด้วยฮอร์โมนเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรน ซึ่งระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนที่สูง อาจมีผลยับยั้งการหลั่งของน้ำนมได้ โดยเฉพาะหลังคลอดใหม่ ๆ ในหกสัปดาห์แรก อย่างไรก็ตาม ในมารดาที่มีน้ำนมมามากและต้องการคุมกำเนิดหลังหกสัปดาห์ไปแล้ว ก็สามารถเลือกใช้ยาคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวมได้ อีกทางเลือกหนึ่ง หากมารดาต้องการเริ่มคุมกำเนิดเร็ว คือ การใช้ยาคุมกำเนิดชนิดกินที่มีฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนอย่างเดียวที่เหมาะสำหรับการให้นมบุตร แต่จะมียี่ห้อของยาที่ขายในท้องตลาดสองชนิด ได้แก่ Exluton และ Cerazette ที่สามารถใช้ได้เร็วโดยไม่มีผลกระทบต่อน้ำนม อย่างไรก็ตาม โดยทั่วไป การเริ่มมีเพศสัมพันธ์หลังคลอด ส่วนใหญ่มักเริ่มหลังหกสัปดาห์ที่แพทย์นัดตรวจหลังคลอดไปแล้ว สิ่งนี้จึงมักไม่เป็นปัญหาหากมารดาให้ลูกกินนมแม่อย่างเดียว สม่ำเสมอ และให้เกลี้ยงเต้า เนื่องจากน้ำนมมารดามาดีอยู่แล้ว การมีเพศสัมพันธ์ในขณะให้นมบุตรนั้น บางครั้งมารดาอาจรู้สึกเจ็บหรือแสบช่องคลอดขณะมีเพศสัมพันธ์ได้ เนื่องจากระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนที่ต่ำในช่วงให้นมบุตรทำให้ในช่องคลอดแห้งและเยื่อบุผนังช่องคลอดบางทำให้เจ็บหรือแสบขณะมีเพศสัมพันธ์ ดังนั้น หากสามีมีความเข้าใจการใช้เจลหล่อลื่นหรือเล้าโลมมารดานานเพียงพอ จะป้องกันการเจ็บระหว่างการมีเพศสัมพันธ์ได้ ทำให้ปราศจากปัญหาระหว่างความสัมพันธ์ของสามีและภรรยา¹

เอกสารอ้างอิง

1. The Office on Women?s Health. Your guide to breastfeeding. 2017

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

??????????????? หากจะอธิบายเรื่องนี้ ต้องย้อนกลับไปพูดถึงเรื่องกลไกการสร้างและการหลั่งน้ำนม การพัฒนาของเต้านมให้พร้อมสำหรับการให้นมนั้นได้มีการเปลี่ยนแปลงตั้งแต่ในระยะของการตั้งครรภ์โดยเฉพาะในช่วงไตรมาสที่สองที่จะมีการเพิ่มขึ้นมากของฮอร์โมนโปรแลคตินซึ่งมีหน้าที่สำคัญในการสร้างน้ำนม แต่โดยทั่วไปน้ำนมที่สร้างขึ้นมามักจะยังไม่การไหลออกมา เนื่องจากยังมีฮอร์โมนเอสโตรเจนสูงที่สร้างจากรกในร่างกายมารดาที่ยังยับยั้งไม่ให้เกิดการหลั่งน้ำนมออกมา แต่เมื่อหลังคลอดทารกและรกออกมาแล้ว ระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนจะลดระดับลง ซึ่งขณะเดียวกันหากมีการเริ่มให้ลูกกระตุ้นดูดนมแม่ ฮอร์โมนออกซิโทซินซึ่งเป็นฮอร์โมนอีกตัวหนึ่งที่มีความสำคัญในการทำให้เกิดการบีบตัวของเซลล์กล้ามเนื้อของต่อมน้ำนม ทำให้เกิดการหลั่งและการไหลของน้ำนมจากต่อมน้ำนมสู่ท่อน้ำนมและไปสู่ทารกได้ง่ายขึ้น กลไกเหล่านี้จะเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติเมื่อมีการคลอดทารก แต่การกระตุ้นให้ทารกเริ่มดูดนมเร็วหลังคลอดจะทำให้การมาของน้ำนมเร็วขึ้น ดังนั้นการที่น้ำนมจะมา มารดาไม่มีความจำเป็นต้องกินยาบำรุงใด ๆ หรือต้องกินยากระตุ้นน้ำนม การกินอาหารหรือการบำรุงมากเกินกว่าระดับการใช้พลังงานของมารดา จะทำให้มารดามีน้ำหนักเกินหรืออ้วน ซึ่งกลับมีผลเสียต่อมารดาในระยะยาวโดยอาจมีความเสี่ยงในการเกิดโรคในกลุ่มของเมตาบอลิกได้ สำหรับการกินยากระตุ้นน้ำนมโดยส่วนใหญ่ กลไกของการกระตุ้นน้ำนมจะกระตุ้นระดับฮอร์โมนโปรแลคติน ซึ่งในระยะหลังคลอดใหม่ ๆ ระดับฮอร์โมนโปรแลคตินนั้นมักจะยังสูงอยู่ จึงไม่เกิดประโยชน์ในการนำมาใช้ การให้ยากระตุ้นน้ำนมจึงจะได้ประโยชน์ก็ต่อเมื่อระดับฮอร์โมนโปรแลคตินต่ำซึ่งก็คือ หลังจากหยุดหรือไม่ได้มีการให้น้ำนมเป็นเวลานาน? และมารดามีระดับฮอร์โมนโปรแลคตินต่ำ ซึ่งจะเกิดในกรณีที่มารดาหยุดการให้น้ำนมเป็นเวลาและต้องการกลับมาให้นมแม่ใหม่นั่นเอง¹

เอกสารอ้างอิง

1. The Office on Women?s Health. Your guide to breastfeeding. 2017