รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์
??????????????? นมแม่เป็นจุดเริ่มต้นของโครงสร้างสมองที่ดี โดยเด็กที่กินนมแม่จะมีการพัฒนาโครงสร้างทางกายภาพของสมองซึ่งจะเป็นรากฐานของความเฉลียวฉลาด (executive function) ที่จะบ่งบอกถึงการเลือกตัดสินใจได้อย่างเหมาะสม และทำให้มีโอกาสที่จะประสบความสำเร็จในชีวิตสูงขึ้น ?องค์ประกอบของความเฉลียวฉลาดประกอบด้วยความสามารถของสมอง 5 ประการ ได้แก่
- การตั้งเป้าหมาย (goal-directed) โดยจะมีการวางแผน การลำดับงาน และทำต่อเนื่องไปจนบรรลุเป้าหมาย
- การควบคุมตนเอง (self-control) โดยจะมีสมาธิจดจ่อ ไม่หันไปทำสิ่งอื่น ๆ ที่ไม่เกี่ยวข้อง
- การปรับเปลี่ยนความยืดหยุ่นในความคิด (switching) โดยเปรียบเทียบคล้ายคลึงกับการเปลี่ยนเกียร์ของการทำงานของสมอง เพื่อรับมือกับปัญหาและสถานการณ์ต่าง ๆ ที่เปลี่ยนแปลงไป ซึ่งแสดงถึงความยืดหยุ่นในความคิด
- ความสามารถในการจดจำการทำงาน (working memory) โดยการสามารถจะเรียกใช้ข้อมูลในสมองมาคิดหรือวิเคราะห์ได้อย่างรวดเร็ว ความสามารถในการจดจำข้อมูลไว้ชั่วคราว และการจัดการกับข้อมูลเหล่านั้นขณะที่ทำงาน
- สติปัญญา (cognitive function) มีการใช้ความคิดและเหตุผลในการแก้ปัญหา
มีการศึกษาพบว่า นมแม่ช่วยในการพัฒนาความเฉลียวฉลาดได้จาก
- เพิ่มการทำงานของปลายประสาทให้มีความรวดเร็วขึ้น โคเลสเตอรอลที่มีในนมแม่จะช่วยสร้างไมยีลิน (myelin) ที่เป็นเปลือกหุ้มปลายประสาทที่จะช่วยให้การสื่อสารของเซลล์ประสาททำได้ดีและมีความรวดเร็วขึ้น
- เพิ่มเนื้อสมองส่วนที่เป็นสีขาวในสมองส่วนหน้า การเพิ่มสมองส่วนที่เป็นสีขาวในสมองส่วนหน้าในส่วน promotor และสมองส่วนที่ทำงานในส่วน association area จะช่วยประสานการเชื่อมโยงสัญญาณของระบบประสาทได้ดีขึ้น
- ช่วยบรรเทาการเกิดผลเสียจากภาวะเครียด (toxic stress) เนื่องจากภาวะเครียดจะส่งผลเสียที่เป็นพิษที่จะทำลายวงจรการพัฒนาของสมองส่วนหน้าและสมองที่ทำหน้าที่ในการตัดสินใจ ซึ่งกระบวนการต่าง ๆ ในระหว่างที่ทารกที่กินนมแม่จะช่วยลดภาวะเครียดที่เกิดกับทารกได้ ผลประโยชน์จะเกิดกับมารดาและทารก ได้แก่
- ผลประโยชน์ต่อมารดา เกิดจากการโอบกอดเนื้อแนบเนื้อ การเพิ่มของฮอร์โมนแห่งความรัก หรือออกซิโทซิน ความรักและผูกพันกับลูก ช่วยการกระตุ้นน้ำนม และลดความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะซึมเศร้าหรือนอนไม่หลับ
- ผลประโยชน์ต่อทารก ช่วยพัฒนาระบบภูมิคุ้มกัน ความรักและผูกพันกับมารดา เพิ่มระดับฮอร์โมนคอร์ติซอล เพิ่มการไหลเวียนของเลือดและความเสถียร และลดผลเสียที่เกิดจากภาวะเครียด
??????????????? จากข้อมูลข้างต้นจะให้การสนับสนุนในเรื่องนมแม่กับการพัฒนาความเฉลียวฉลาด นอกจากนี้ ยังมีรายงานการวิจัยว่านมแม่ช่วยเพิ่มคะแนนความฉลาด (IQ) ซึ่งการพัฒนาคความฉลาดจะอยู่ในสมองส่วนเดียวกันกับความเฉลียวฉลาด โดยจะอยู่ในสมองส่วน fronto-parietal หากมีการตัดหรือทำลายสมองส่วนหน้าจะเกิดปัญหาต่อความเฉลียวฉลาดและคะแนนความฉลาดไปพร้อม ๆ กัน สิ่งนี้ช่วยยืนยันว่าการพัฒนาคะแนนความฉลาดจากการกินนมแม่น่าจะช่วยพัฒนาความเฉลียวฉลาดด้วย
ที่มาจาก การบรรยายของ อาจารย์พรพิไล เลิศวิชา และหนังสือประกอบการประชุมวิชาการนมแม่แห่งชาติครั้งที่ 6 ในวันที่ 8-10 พฤศจิกายน 2560 ณ โรงแรมมณเฑียร ริเวอร์ไซด์