รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

Raynaud’s phenomenon การรักษาควรหลีกเลี่ยงภาวะที่หัวนมจะสัมผัสกับอากาศเย็น หรือดื่มกาแฟหรือสูบบุหรี่ที่จะทำให้เกิดการหดตัวของเส้นเลือด และพยายามช่วยให้หัวนมอบอุ่นตลอดเวลา โดยเช็ดบริเวณหัวนมให้แห้งหลังทารกกินนม และใช้ผ้าที่ใช้ประคบร้อนช่วยประคบบริเวณหัวนมหลังทารกกินนมทันที หลังจากนั้นแนะนำให้มารดาใส่เสื้อชั้นใน และสวมเสื้อผ้าที่จะช่วยให้บริเวณหัวนมอบอุ่น สำหรับมารดาที่มีอาการรุนแรง การใช้ nifedipine ชนิดรับประทานสามารถใช้ได้โดยไม่เกิดอันตรายแก่ทารกที่กินนมแม่²¹

เอกสารอ้างอิง

21.       Anderson JE, Held N, Wright K. Raynaud’s phenomenon of the nipple: a treatable cause of painful breastfeeding. Pediatrics 2004;113:e360-4.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

ทารกมีภาวะลิ้นติด โดยที่ภาวะลิ้นติดนั้นเป็นสาเหตุที่ทำให้ทารกไม่สามารถแลบลิ้นออกมาปิดบริเวณเหงือกด้านล่าง ทำให้มารดาเจ็บหัวนม หรือเข้าเต้าลำบาก หรือทำให้ทารกกินนมได้น้อยและมีการเจริญเติบโตช้า (ส่วนใหญ่จะเป็นกรณีที่มีภาวะลิ้นติดปานกลางถึงรุนแรง) การปรึกษาผู้เชี่ยวชาญเพื่อพิจาณาทำ frenotomy อาจจำเป็น^15-19

เอกสารอ้างอิง

15.       Dollberg S, Botzer E, Grunis E, Mimouni FB. Immediate nipple pain relief after frenotomy in breast-fed infants with ankyloglossia: a randomized, prospective study. J Pediatr Surg 2006;41:1598-600.

16.       Geddes DT, Langton DB, Gollow I, Jacobs LA, Hartmann PE, Simmer K. Frenulotomy for breastfeeding infants with ankyloglossia: effect on milk removal and sucking mechanism as imaged by ultrasound. Pediatrics 2008;122:e188-94.

17.       Buryk M, Bloom D, Shope T. Efficacy of neonatal release of ankyloglossia: a randomized trial. Pediatrics 2011;128:280-8.

18.       Edmunds J, Miles SC, Fulbrook P. Tongue-tie and breastfeeding: a review of the literature. Breastfeed Rev 2011;19:19-26.

19.       Khoo AK, Dabbas N, Sudhakaran N, Ade-Ajayi N, Patel S. Nipple pain at presentation predicts success of tongue-tie division for breastfeeding problems. Eur J Pediatr Surg 2009;19:370-3.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

การติดเชื้อรา สำหรับกรณีที่มารดามีการติดเชื้อราที่เต้านม ควรทำการรักษาเชื้อราทั้งในปากของทารกและที่หัวนมไปพร้อม ๆ กัน

การรักษามารดา แนะนำให้ใช้ fluconazole ขนาด 400 มิลลิกรัมรับประทารนในวันแรก และรับประทานต่อด้วยขนาดยา 200 มิลลิกรัม รับประทานวันละครั้ง เป็นระยะเวลา 14 วันหรือจนกว่ามารดาจะหายจากการเจ็บหัวนม โดยขนาดยาที่ใช้ไม่พบมีผลเสียต่อทารก¹² หรืออาจใช้ยาทาเฉพาะที่ที่มีตัวยา miconazole หรือ clotrimazole ทาบริเวณหัวนมและลานนมที่มีการติดเชื้อรา โดยใช้ยาทานาน 2 สัปดาห์หรือจนกว่ามารดาจะหายจากการเจ็บหัวนม  แต่มีข้อระมัดระวังในการใช้ยาทาคือ มารดาต้องเช็ดทำความสะอาดหัวนมและลานนมด้วยน้ำมันมะกอกหรือน้ำมันมะพร้าวก่อนที่จะให้ทารกดูดนม และทายาซ้ำหลังทารกดูดนมเสร็จแล้ว สำหรับ nystatin พบว่ามีการดื้อยาของเชื้อราได้มากกว่า¹³ ไม่แนะนำให้ใช้ ketoconazole เพราะจะเป็นพิษต่อตับของทารกได้¹⁴ และไม่แนะนำการใช้ Gentian violet เนื่องจากมีโอกาสที่จะทำให้เกิดมะเร็ง และอาจทำให้เกิดการแพ้ได้

การรักษาทารก แนะนำให้ใช้ยาน้ำ nystatin (ความเข้มข้น 100000 ยูนิตต่อมิลลิลิตร) หยอดที่ด้านข้างของปากทั้งสองข้าง โดยหยอดข้างละ 0.5 มิลลิลิตร วันละ 4 ครั้ง นาน 14 วัน 

เอกสารอ้างอิง

12.       Heller MM, Fullerton-Stone H, Murase JE. Caring for new mothers: diagnosis, management and treatment of nipple dermatitis in breastfeeding mothers. Int J Dermatol 2012;51:1149-61.

13.       Wiener S. Diagnosis and management of Candida of the nipple and breast. J Midwifery Womens Health 2006;51:125-8.

14.       Anderson PO. Topical Drugs in Nursing Mothers. Breastfeed Med 2018;13:5-7.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

การมีน้ำนมมากหรือการตึงคัดเต้านม การสอนให้มารดาบีบน้ำนมด้วยมือออกก่อนการให้ทารกกินนม จะช่วยทำให้ลานนมที่ตึง นุ่มขึ้น ทำให้ทารกอมหัวนมและลานนมได้ลึกและเหมาะสม และช่วยลดน้ำนมที่พุ่งแรง ซึ่งจะเป็นการป้องกันการเจ็บหัวนมจากทารกออกแรงงับหัวนมและลานนมรุนแรงเพื่อลดการไหลของน้ำนมที่เร็วและแรงจนเกินไป

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

สิ่งแรกต้องทำคือ “การให้การสนับสนุนให้มารดาคงการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ต่อไป” โดยเสริมพลังให้กับมารดาให้เกิดความมั่นใจว่าอาการเจ็บหัวนมสามารถรักษาให้หายได้ และสามารถป้องกันไม่ให้เกิดซ้ำได้ในอนาคต ร่วมกับการให้รักษาสาเหตุของการเจ็บเต้านม ได้แก่

การเข้าเต้าและท่าให้นมที่ไม่เหมาะสม ควรช่วยเหลือให้มารดาเข้าเต้าและจัดท่าให้นมอย่างเหมาะสม^9,10 ซึ่งการดูแลจัดการในเรื่องนี้ ควรทำเป็นลำดับแรก เนื่องจากสาเหตุนี้เป็นสาเหตุหลักที่พบบ่อยที่สุดที่ทำให้เกิดการเจ็บหัวนม¹¹ และยังพบเป็นสาเหตุร่วมกับสาเหตุที่ทำให้การเจ็บหัวนมที่มากขึ้นได้ ดังนั้น หลังการสังเกตและประเมินการให้นม หากพบว่ามีการเข้าเต้าหรือจัดท่าที่ไม่เหมาะสม การแก้ไขจะช่วยลดการเจ็บหัวนมของมารดาได้ทันที และจะช่วยสร้างความเชื่อมั่นในการที่จะเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างต่อเนื่องได้ดี จากนั้นควรฝึกให้มารดามีความมั่นใจที่จะจัดท่าให้นมที่เหมาะสมได้ด้วยตนเอง และสอนมารดาในท่าให้นมท่าอื่น ๆ ที่จะช่วยให้แรงกดของทารกต่อหัวนมหรือเต้านมเปลี่ยนไป สิ่งนี้ทำให้บริเวณหัวนมที่เจ็บดีขึ้น และยังทำให้มารดาสามารถให้นมได้ต่อเนื่องขณะที่หัวนมที่เจ็บกำลังจะหาย

เอกสารอ้างอิง

9.         Morland-Schultz K, Hill PD. Prevention of and therapies for nipple pain: a systematic review. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs 2005;34:428-37.

10.       The management of nipple pain and/or trauma associated with breastfeeding. Aust Nurs J 2009;17:32-5.

11.       Puapornpong P, Paritakul P, Suksamarnwong M, Srisuwan S, Ketsuwan S. Nipple Pain Incidence, the Predisposing Factors, the Recovery Period After Care Management, and the Exclusive Breastfeeding Outcome. Breastfeed Med 2017;12:169-73.