รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ? ในประเทศไทย ส่วนใหญ่มารดามักลาหลังคลอดได้หนึ่งเดือนครึ่งถึงสามเดือน ซึ่งเมื่อมารดากลับไปทำงานมักเป็นเหตุผลที่สำคัญที่ทำให้มารดาหยุดนมแม่ การเตรียมความพร้อมให้มารดามีความสามารถที่จะเลือกที่จะยังคงให้นมแม่ได้ จึงเป็นสิ่งที่บุคลากรทางการแพทย์ควรจะมีส่วนช่วยเตรียมให้มารดามีความพร้อม การรับฟังสถานการณ์ของมารดาว่า ทำงานอะไร ที่ทำงานอยู่ไกลจากบ้านมากน้อยแค่ไหน ที่ทำงานมีที่เลี้ยงเด็กเล็กระหว่างวันหรือไม่ ที่ทำงานมีการอนุญาตให้นำลูกไปให้นมระหว่างวันได้หรือไม่ ที่ทำงานมีช่วงเวลาพักให้มารดาให้นมลูกหรือบีบน้ำนมหรือไม่ ที่ทำงานมีการสนับสนุนสถานที่ให้มารดาบีบเก็บน้ำนม มีที่ปั๊มนม หรือตู้เย็นเก็บน้ำนมหรือไม่ รวมถึงครอบครัวมีความเข้าใจและสนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่มากน้อยแค่ไหน ซึ่งการที่บุคลากรมีความเข้าใจสภาพและสถานการณ์ของมารดาจะทำให้สามารถให้คำปรึกษาได้อย่างเหมาะสม

เอกสารอ้างอิง

1. ภาวิน พัวพรพงษ์. หนังสือรอบรู้เรื่องการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่. นครนายก: ซี.ที. ดอทคอม, 2558.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ขณะที่มารดาให้นมลูก มารดาสามารถรับประทานอาหารได้ตามปกติ แต่ควรรับประทานอาหารเพิ่มขึ้นราว 500 กิโลแคลอรี แม้ว่ามารดาที่รับประทานอาหารไม่เพียงพอ จะไม่ส่งผลต่อปริมาณน้ำนม จนกว่ามารดาจะขาดสารอาหารรุนแรงหรือมากกว่าร้อยละ 30 จึงจะมีผลทำให้น้ำนมลดลง อย่างไรก็ตาม ในมารดาที่รับประทานอาหารได้สมส่วนมักเล่นกับลูกและเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวได้นานกว่ามารดาที่มีภาวะขาดอาหาร

? ? ? ? ? ? รสชาติของอาหารที่รับประทาน มีผลต่อทารก ซึ่งทารกจะคุ้นเคยกับรสชาติอาหารผ่านทางน้ำนม โดยจะมีผลต่อการกินอาหารของทารกเมื่อทารกเริ่มกินอาหารเสริมตามวัย และโดยทั่วไป ทารกมักชอบนมที่มีรสชาติ ทารกจะกินนมนานเพิ่มขึ้นเป็นสองเท่าเมื่อมารดากินกระเทียม อาหารที่มารดาเคยกินก่อนตั้งครรภ์ ได้แก่ ชา กาแฟ หรือเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน แม้ว่ามารดาจะยังสามารถดื่มกินได้ แต่ไม่ควรรับประทานมากเกินไป เพราะคาเฟอีนจะผ่านน้ำนม ทำให้ทารกกระสับกระส่าย ร้องกวน ไม่ยอมนอนหลับได้ สำหรับเครื่องดื่มเหล้า เบียร์ หรือแอลกอฮอล์มารดาควรหลีกเลี่ยง ในกรณีที่จำเป็นต้องกินยาที่มีแอลกอฮอล์หรือยาดองเหล้า ควรรับประทานหลังทารกกินนมใหม่ๆ เนื่องจากส่วนใหญ่ร่างกายจะกำจัดแอลกอฮอล์ได้ใน 1-2 ชั่วโมง ซึ่งเมื่อถึงช่วงที่ทารกจะกินนมในมื้อต่อไป ร่างกายมารดาจะปราศจากแอลกอฮอล์ น้ำนมที่ทารกกินก็จะปลอดภัย

เอกสารอ้างอิง

1. Cadwell K, Turner-Maffei C. Pocket guide for lactation management. 2^nd Burlington: Jones & Bartlett Learning 2014.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ?มีความเชื่อหลายอย่างที่เกี่ยวกับการทำให้น้ำนมลดลง ซึ่งมีคำอธิบายที่ถูกต้องเพื่อสร้างความเข้าใจให้แก่มารดาและครอบครัว ได้แก่

? ? ? ? ? -การดื่มน้ำมากๆ โดยทั่วไป แนะนำให้มารดาดื่มน้ำเมื่อมารดารู้สึกกระหาย สำหรับการดื่มน้ำมากไม่ได้ทำให้น้ำนมลดลง แต่ก็ไม่ได้ช่วยให้มีน้ำนมมากขึ้น

? ? ? ? ? -มารดาที่ต้องออกแรงในการทำงานหรือทำงานหนัก ไม่ได้มีผลทำให้น้ำนมลดลง

? ? ? ? ? -มารดาที่อ่อนเพลีย ไม่ได้มีผลทำให้น้ำนมมารดาลดลง หากมารดาไม่มีโรคประจำตัว ได้แก่ ภาวะไทรอยด์สูงหรือต่ำ หรือได้รับยาที่มีผลทำให้น้ำนมลดลง ได้แก่ pseudoephedrine สเตียรอยด์ หรือยาคุมกำเนิด

? ? ? ? ? -มารดาที่เครียดมีผลต่อปริมาณน้ำนม แต่มารดาที่ให้นมแม่มีความเครียดน้อยกว่ามารดาที่เลี้ยงลูกด้วยนมผสม

? ? ? ? ? -การรับประทานอาหารของมารดา โดยปกติ หากมารดาไม่ได้ขาดอาหารเกินร้อยละ 30 จะไม่มีผลต่อปริมาณน้ำนม

? ? ? ? ? ? ดังนั้น เมื่อมารดามีความเข้าใจที่ถูกต้อง ในระหว่างการให้นมลูกมารดายังสามารถทำงานที่ออกแรงได้ การเหนื่อยอ่อนเพลียก็เป็นปกติธรรมดาของการทำงาน หากมารดารับประทานอาหารได้หลากหลายและครบถ้วน ก็ไม่ต้องวิตกกังวลเรื่องผลที่จะทำให้น้ำนมลดลง ยังสามารถทำงานต่อเนื่องได้ และการทำงานก็ไม่ได้เป็นข้อห้ามในขณะให้นมลูก

เอกสารอ้างอิง

1. Cadwell K, Turner-Maffei C. Pocket guide for lactation management. 2^nd Burlington: Jones & Bartlett Learning 2014.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ? ? สาเหตุอีกสาเหตุหนึ่งของน้ำนมไม่เพียงพอที่พบบ่อยกว่า คือ มารดาคิดไปเองว่าน้ำนมไม่เพียงพอ อาจเป็นจากในช่วงแรก มารดาจะมีเพียงแค่หัวน้ำนมหรือน้ำนมเหลือง (colostrums) ที่มีปริมาณเพียงเล็กน้อย แต่จะมีประโยชน์สูงมากเนื่องจากอุดมไปด้วยภูมิคุ้มกันที่ส่งผ่านจากมารดาสู่ทารก และปริมาณน้ำนมที่น้อยจะช่วยในการฝึกการกระตุ้นดูดนมของทารกโดยจะเตรียมทารกให้พร้อมสำหรับการดูดนมเมื่อน้ำนมของมารดามากขึ้น ร่วมกับขนาดของกระเพาะอาหารในระยะแรกเกิดใหม่ๆ จะมีขนาดเพียงลูกปิงปอง ซึ่งเหมาะสมกับปริมาณน้ำนมในระยะแรก เมื่อทารกปรับตัวได้ดีขึ้น ความต้องการปริมาณนมจะสูงขึ้นโดยสอดคล้องกับปริมาณน้ำนมที่สร้างเพิ่มขึ้น การประเมินความเพียงพอของน้ำนมใช้การเปรียบเทียบการเจริญเติบโตของทารกเทียบกับกราฟการเจริญเติบโตที่ใช้ข้อมูลของทารกที่กินนมแม่ในการวิเคราะห์ข้อมูล ซึ่งการชี้ให้มารดาเห็นว่าทารกมีการเจริญเติบโตอย่างเหมาะสมเทียบกับกราฟ จะทำให้มารดาเข้าใจและช่วยลดความเชื่อว่าน้ำนมไม่เพียงพอได้

เอกสารอ้างอิง

1. Cadwell K, Turner-Maffei C. Pocket guide for lactation management. 2^nd Burlington: Jones & Bartlett Learning 2014.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ? โดยทั่วไป นมแม่จะเพียงพอสำหรับทารก แต่จะมีมารดาบางคนรู้สึกว่านมแม่ไม่เพียงพอ ซึ่งจะมีทั้งไม่เพียงพอจริงๆ และรู้สึกไปเองว่าน้ำนมไม่เพียงพอ

? ? ? ? ? ? ในกรณีที่มารดามีน้ำนมไม่เพียงพอจริง ส่วนใหญ่ เกิดจากการกระตุ้นให้นมลูกที่ไม่เหมาะสม การกระตุ้นในการให้นมแต่ละครั้งสั้นและมีระยะห่างจนเกินไป ในช่วยเหลือโดยการบีบน้ำนมด้วยมือหรือปั๊มนมจะช่วยได้ โดยแต่ละครั้งควรบีบน้ำนมหรือปั๊มนมทั้งสองเต้า ระยะเวลาในการบีบหรือปั๊มนมในแต่ละครั้งควรนานอย่างน้อย 10 นาที และความถี่ของการบีบน้ำนมหรือปั๊มนมร่วมกับการให้ทารกดูดนมกระตุ้นควรจะบ่อย 8-12 ครั้งต่อวัน อย่างไรก็ตาม มีภาวะแทรกซ้อนหรือโรคประจำตัวของมารดาทารกบางอย่างที่จะมีผลต่อปริมาณน้ำนมได้ ได้แก่ มารดาที่มีเศษหรือชิ้นส่วนของรกค้างอยู่ในมดลูกหลังคลอด มารดาที่ตกเลือดหลังคลอดและเกิดกลุ่มอาการชีแฮนด์ (Sheehan?s syndrome) มารดาที่มีภาวะไทรอยด์สูงหรือต่ำ มารดาที่เคยมีการบาดเจ็บหรือผ่าตัดที่เต้านม มารดาที่มีภาวะผิดปกติของการเจริญของเต้านมที่พบตั้งแต่กำเนิด มารดาที่ได้รับยา pseudoephedrine, สเตียรอยด์, ยาคุมกำเนิด หรือ วิตามินบีหกในปริมาณที่สูง

? ? ? ? ? ? การแก้ไขน้ำนมไม่เพียงพอจริง จำเป็นต้องหาสาเหตุ และแก้ไขสาเหตุที่สามารถแก้ไขได้ ร่วมกับการพยายามกระตุ้นการสร้างน้ำนมโดยการช่วยบีบน้ำนมหรือปั๊มนมบ่อยๆ และให้เกลี้ยงเต้า ซึ่งเป็นกลไกช่วยกระตุ้นการสร้างน้ำนมพื้นฐาน จากนั้น ประเมินการเจริญเติบโตของทารกเทียบกับกราฟการเจริญเติบโตของทารกที่กินนมแม่ก็จะทำให้ทราบว่า ทารกได้อาหารเพียงพอตามเกณฑ์กำหนดหรือไม่

เอกสารอ้างอิง

1. Cadwell K, Turner-Maffei C. Pocket guide for lactation management. 2^nd Burlington: Jones & Bartlett Learning 2014.