รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

หากมารดามีน้ำหนักเกินหรืออ้วนจากการประเมินดัชนีมวลกายโดยใช้น้ำหนักก่อนการตั้งครรภ์ในการคิดคำนวณ จะพบว่ามารดามีความเสี่ยงที่จะมีภาวะแทรกซ้อนระหว่างการตั้งครรภ์ คลอด และหลังคลอดสูงขึ้น ซึ่งจะทำให้มีผลเสียต่อการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ โดยภาวะแทรกซ้อนที่พบ ได้แก้ เบาหวานระหว่างการตั้งครรภ์ ทารกแรกเกิดตัวโต การคลอดยาก การใช้หัตถการในการช่วยคลอด การผ่าตัดคลอด การตกเลือดหลังคลอด และการมาของน้ำนมช้า ภาวะแทรกซ้อนเหล่านี้จะส่งผลต่อร่างกายของมารดาทางสรีรวิทยาและทำให้มีการเริ่มต้นการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ได้ช้า ซึ่งจะมีผลต่ออัตราและระยะเวลาการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ที่แตกต่างกันของมารดาที่อ้วนเมื่อเปรียบเทียบกับมารดาที่มีน้ำหนักปกติ โดยที่ปัจจัยที่ช่วยสนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ที่มีความจำเพาะสำหรับช่วยเหลือมารดาที่มีภาวะแทรกซ้อนในแต่ละภาวะอย่างต่อเนื่องจะเป็นผลดีต่อการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ เช่น ในมารดาที่ผ่าตัดคลอด หากมีการช่วยให้มารดาได้มีการโอบกอดทารกตั้งแต่ในระยะแรกหลังคลอดและมีการเริ่มการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ภายในหนึ่งชั่วโมงหลังคลอดจะช่วยเพิ่มอัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ได้ ในขณะที่การให้การดูแลมารดาและทารกที่เป็นขั้นตอนการดูแลตามปกติไม่ได้ช่วยเพิ่มอัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว¹                       

เอกสารอ้างอิง

1.        Marshall NE, Lallande LF, Schedin PJ, Thornburg KL, Purnell JQ. Exclusive Breastfeeding Rates at 6 Weeks Postpartum as a Function of Preconception Body Mass Index Are Not Impacted by Postpartum Obstetrical Practices or Routines. Breastfeed Med 2020.

 รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

การสอนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่หลังคลอดเป็นสิ่งที่จำเป็นและควรจัดทำเป็นหนึ่งในมาตรฐานงานประจำที่ต้องปฏิบัติในระยะหลังคลอดขณะที่มารดาและทารกยังอยู่ที่โรงพยาบาล การสอนมารดาหลังคลอดจำเป็นต้องใช้บุคลากรที่มีความรู้และทักษะในการสอนการเข้าเต้า กากรจัดท่าให้นมลูกที่เหมาะสม และการบีบน้ำมด้วยมือ ซึ่งหากผู้ที่ทำการสอนขาดทักษะ มีความไม่มั่นใจ จะส่งผลต่อประสิทธิภาพในการสอน ทำให้มีความแตกต่างกันระหว่างผู้สอนที่มีความเชี่ยวชาญกับผู้สอนที่ขาดประสบการณ์ การใช้วิดีโอในการสอนจึงเป็นหนทางหนึ่งของความพยายามที่จะจัดให้มารดาได้รับการสอนที่มีมาตรฐานเดียวกันโดยผู้เชี่ยวชาญ ซึ่งพบว่าช่วยให้มารดามีการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ดีขึ้น¹ อย่างไรก็ตาม การใช้วิดีโอสอนไม่พบว่าช่วยเพิ่มอัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว ซึ่งน่าจะเป็นเพราะการมีทักษะที่จะให้นมลูกได้ไม่ได้เป็นปัจจัยอย่างเดียวที่จะทำให้มารดาเลือกและประสบความสำเร็จในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว ยังมีปัจจัยอื่นที่ส่งผลต่อการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวที่พบบ่อย ได้แก่ การเจ็บหัวนม การกลับไปทำงานของมารดา ดังนั้น การติดตามและให้คำปรึกษาที่เป็นระบบจึงยังเป็นสิ่งที่จำเป็นที่ช่วยในความต่อเนื่องของการสนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวด้วย

เอกสารอ้างอิง

1.        Marmet J, Schmiesing A, Scheuer J, Osborn C, Lunos SA, Pitt MB. Prescribing Video-Based Patient Education in the Hospital Setting: Can Bedside Breastfeeding Videos Affect Exclusive Breastfeeding at Postpartum Discharge? Hosp Pediatr 2020;10:266-71.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

มารดาที่เป็นเบาหวานจะมีความเสี่ยงในการเริ่มต้นการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ช้าที่จะมีผลต่ออัตราและระยะเวลาการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ มีการศึกษาถึงปัจจัยที่มีผลต่อการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ที่หลังคลอดสามเดือนของมารดาที่เป็นเบาหวาน ผลจากการศึกษาพบว่า ความตั้งใจที่จะเลี้ยงลูกด้วยนมแม่เป็นปัจจัยที่มีความสำคัญ¹ ดังนั้น การให้ความรู้แก่มารดาอย่างเหมาะสมและการสร้างทัศนคติที่ดีต่อการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ซึ่งจะนำไปสู่การตัดสินใจและความตั้งใจที่จะเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ที่จะเป็นผลดีต่อการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ของมารดาที่เป็นเบาหวาน

เอกสารอ้างอิง

1.            Rasmussen B, Nankervis A, Skouteris H, et al. Factors associated with breastfeeding to 3 months postpartum among women with type 1 and type 2 diabetes mellitus: An exploratory study. Women Birth 2020;33:e274-e9.

 รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

 เป็นที่ทราบกันดีแล้วว่า หากสามารถเริ่มต้นการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ภายในหนึ่งชั่วโมงแรกหลังคลอด จะเป็นผลดีต่ออัตราและระยะเวลาของการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ มีคำถามว่า ปัจจัยอะไรระหว่างการคลอดที่เป็นอุปสรรคต่อการเริ่มการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ มีการศึกษาวิจัยที่ตอบคำถามนี้ โดยพบว่า การใช้ยาแก้ปวดในกลุ่มมอร์ฟีนให้แก่มารดาในระหว่างการคลอด จะลดการเริ่มการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ภายในหนึ่งชั่วโมงแรกหลังคลอดลงร้อยละ 22 การใช้หัตถการในการช่วยคลอดทางช่องคลอด ได้แก่ การใช้เครื่องดูดสุญญากาศ และการใช้คีมช่วยคลอด จะลดการเริ่มการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ภายในหนึ่งชั่วโมงแรกหลังคลอดลงร้อยละ 26 ขณะที่การผ่าตัดคลอดจะลดการเริ่มการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ภายในหนึ่งชั่วโมงแรกหลังคลอดลงร้อยละ 70¹ ดังนั้น จะเห็นว่าการผ่าตัดคลอดเป็นปัจจัยที่ส่งผลเสียต่อการเริ่มต้นการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่มากที่สุด การลดการผ่าตัดคลอดที่ไม่จำเป็นจึงเป็นสิ่งที่บุคลากรทางการแพทย์ควรร่วมมือรณรงค์ เพราะนอกจากจะมีส่วนช่วยในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่แล้ว ยังลดความเสี่ยงที่จะเกิดอันตรายกับมารดาและทารก และลดการใช้ทรัพยากรทางการแพทย์ที่ขาดความคุ้มค่าลงด้วย

เอกสารอ้างอิง     

1.        Fan HSL, Wong JYH, Fong DYT, Lok KYW, Tarrant M. Association Between Intrapartum Factors and the Time to Breastfeeding Initiation. Breastfeed Med 2020.

 รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

ภาวะเครียดจะมีผลกระทบต่อความรู้สึกของมารดาซึ่งจะมีผลต่อการทำงานของสมองส่วนไฮโปธาลามัส โดยจะมีปฏิกิริยาผ่านการหลั่งออกซิโตซินที่จะมีผลต่อการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ ดังนั้น เมื่อมารดามีภาวะเครียดจะส่งผลทำให้มารดาเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ลดลง มีการศึกษาว่า หากทารกนอนโรงพยาบาลนานหรือต้องนอนอยู่ที่หอทารกป่วยวิกฤตจะส่งผลต่อภาวะเครียดของมารดาและการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างไร ซึ่งผลจากการศึกษาพบว่า มารดาที่มีทารกนอนโรงพยาบาลนานหรือต้องนอนอยู่ที่หอทารกป่วยวิกฤตจะมีภาวะเครียดสูงกว่ามารดาหลังคลอดปกติ ซึ่งจะมีความสัมพันธ์กับการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ลดลง¹ ดังนั้น การให้การดูแลทางด้านจิตใจแก่มารดาและครอบครัวที่มีทารกนอนโรงพยาบาลนานหรือต้องนอนอยู่ที่หอทารกป่วยวิกฤตจึงเป็นสิ่งที่จำเป็น ซึ่งจะช่วยให้มารดาลดภาวะเครียดที่จะส่งผลเสียต่อการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ได้

เอกสารอ้างอิง          

1.        Foligno S, Finocchi A, Brindisi G, et al. Evaluation of Mother’s Stress during Hospitalization Can Influence the Breastfeeding Rate. Experience in Intensive and Non Intensive Departments. Int J Environ Res Public Health 2020;17.