รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์
?????? ความตั้งใจของมารดาร่วมกับการวางแผนการเลี้ยงลูกด้วยนมที่ดี จะทำให้ความคาดหวังที่จะเลี้ยงลูกได้ตามระยะเวลาประสบความสำเร็จ เมื่อถึงเวลาที่หย่านมลูก มารดาควรมีการวางแผนเช่นกัน คำถามที่ต้องถามตนเองเมื่อมารดาวางแผนการหย่านมลูก ได้แก่
?????? -เวลาที่ให้ลูกหย่านม ลูกอายุเท่าไหร่ โดยทั่วไป ตามคำแนะนำขององค์กรอนามัยโลก? แนะนำให้ให้นมลูกอย่างเดียวหกเดือน ต่อจากนั้นให้อาหารตามวัยร่วมกับนมแม่จนครบ 2 ปีหรือนานกว่านั้นขึ้นอยู่กับความต้องการของมารดาและทารก แต่ในสภาพสังคมปัจจุบัน มารดาและครอบครัวอาจวางแผนการให้นมลูกได้ไม่ครบตามแนะนำ หากมารดาให้ลูกหย่านมก่อน 1 ปี การเตรียมอาหารทางเลือกสำหรับทารกที่เหมาะสม คือ นมผสม ซึ่งการเปลี่ยนให้ทารกกินนมผสมในบางราย ทารกอาจไม่ยอมกิน หรืออาจมีการขับถ่ายที่ผิดปกติ ท้องผูกหรือท้องเสียได้ การลองเริ่มนมผสมจึงต้องลองซื้อนมมาขนาดน้อยก่อน เพื่อให้ทารกลองกินดู ว่านมยี่ห้อนี้จะเหมาะสมกับทารกหรือไม่ แล้วจึงซื้อในปริมาณที่มากขึ้น หากมารดาให้ลูกหย่านมหลัง 1 ปี มารดามีทางเลือกของอาหารทดแทนโดยอาจใช้นมผสม นมพาสเจอร์ไรส์ หรือนมสเตอริไลส์ ขึ้นอยู่กับมารดาแต่ละรายที่ตัดสินใจตามความเหมาะสมกับทารก ความสะดวก และเศรษฐานะของมารดา ซึ่งมารดาต้องเตรียมความพร้อมเรื่องค่าใช้จ่ายที่ต้องเพิ่มขึ้นจากนมผสม สำหรับการดูแลทางด้านจิตใจของทารกที่ไม่ได้ดูดนมแม่ การเอาใจใส่ หรือเพิ่มความใกล้ชิดในการดูแลของคนในครอบครัวมากขึ้นจะช่วยให้ทารกปรับตัวได้ดีขึ้น หากมารดามีความจำเป็นต้องออกไปทำงานและไม่สามารถบีบเก็บนมแม่มาให้ได้
?????? -ระยะเวลาที่ใช้ในการหย่านม หากมารดาต้องการหย่านมหรือหยุดให้นมทันที การปรับตัวของร่างกายอาจไม่ทันกับการตัดสินใจ มารดาอาจมีเต้านมคัด เจ็บเต้านม เต้านมอักเสบ หรือเกิดฝีที่เต้านมได้ หากได้รับการดูแลที่ไม่เหมาะสม การวางแผนโดยการค่อยๆ ลดปริมาณการให้นมแม่ลงร่วมกับการค่อยๆ ให้อาหารทดแทนจะทำให้มารดาและทารกปรับตัวได้ดีกว่า อย่างไรก็ตาม การปรับลดการให้นมแม่ลงตามช่วงเวลาก็เป็นทางเลือกหนึ่ง หากมารดาต้องไปทำงานกลางวันและไม่สามารถบีบเก็บน้ำนมได้ การให้นมแม่ในช่วงเวลากลางคืนก็ยังมีประโยชน์กับทารก โดยเมื่อมารดาลดปริมาณการให้น้อยลง? การผลิตน้ำนมจะลดลงเอง และทารกจะปรับตัว จนหย่านมได้เอง ระยะเวลาในการเตรียมตัวสำหรับการหย่านมในมารดาแต่ละคนอาจไม่เท่ากันขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายอย่างของมารดาและทารกโดยยึดเป้าประสงค์หลักคือ ให้ทารกกินนมแม่ให้นานที่สุดเท่าที่นานได้ โดยการหย่านมมีผลกระทบต่อร่างกายและจิตใจมารดาและทารกน้อยที่สุด
เอกสารอ้างอิง
- Cadwell K, Turner-Maffei C. Pocket guide for lactation management. 2nd ed. Burlington: Jones & Bartlett Learning 2014.