รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

           ในสังคมไทยยังมีการเป็นครอบครัวที่ขยายหรือครอบครัวใหญ่ที่จะพบกลุ่มคนในครอบครัวที่มีหลายลำดับอายุ การที่มีผู้ใหญ่อยู่ในครอบครัวจึงมีผลต่อการตัดสินใจและการสนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ ดังนั้น การให้ความรู้ที่ถูกต้องเกี่ยวกับการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่แก่ปู่ย่าตายาย โดยเฉพาะย่าและยายผู้ที่มีบทบาทสำคัญในการสนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ในครอบครัวจึงเป็นสิ่งที่บุคลากรทางการแพทย์ควรคำนึงถึง¹ และเป็นการหาแนวร่วมที่ช่วยสนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ที่อยู่ใกล้ชิดกับมารดาในครอบครัวที่จะช่วยเพิ่มอัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ได้

เอกสารอ้างอิง

1. Angelo BHB, Pontes CM, Sette GCS, Leal LP. Knowledge, attitudes and practices of grandmothers related to breastfeeding: a meta-synthesis. Rev Lat Am Enfermagem 2020;28:e3214.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

                 การมีน้ำหนักที่เหมาะสมเป็นสิ่งที่ดีจะช่วยป้องกันและลดความเสี่ยงในการเกิดโรคเมตาบอลิกต่าง ๆ  ดังนั้น คำตอบของคำถามที่เป็นหัวเรื่องจะขึ้นอยู่กับว่า มารดาหลังคลอดมีน้ำหนักที่เหมาะสมในขณะนั้นหรือยัง หากมารดามีน้ำหนักเกินกว่าที่ควรจะเป็น การลดหรือควบคุมน้ำหนักก็เป็นสิ่งที่จำเป็น การที่มารดาจะมีน้ำหนักหลังคลอดที่เหมาะสมจะขึ้นอยู่กับสองส่วน คือ น้ำหนักเดิมของมารดาก่อนการตั้งครรภ์ และน้ำหนักของมารดาที่เพิ่มขึ้นระหว่างการตั้งครรภ์ที่เหมาะสม แต่ในความรู้สึกหรือค่านิยมที่พบในคนไทยคือ เมื่อมารดาที่ตั้งครรภ์จะบำรุงโดยคนในครอบครัวมักเน้นให้มารดากินเยอะ ๆ   ทั้ง ๆ ที่มารดาควรเลือกที่จะบำรุงในส่วนที่จำเป็นสำหรับการตั้งครรภ์ มากกว่าจะเน้นในเรื่องปริมาณอาหารที่มาก ซึ่งจะเกิดผลเสียที่ตามมาคือ มารดามีน้ำหนักที่เกินในช่วงหลังคลอด

 ดังนั้น เมื่อถึงระยะหลังคลอด แม้การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่จะช่วยให้มารดามีน้ำหนักลดลงได้ แต่หากมารดามีน้ำหนักที่เกินมาก การควบคุมอาหารให้มีความเหมาะสมและการออกกำลังกายเพื่อให้มีการเผาพลาญพลังงานส่วนที่เกินจะช่วยให้น้ำหนักมารดากลับมาเป็นปกติได้ คำถามที่ตามมาคือ มารดาสามารถกินยาลดน้ำหนักได้ไหมขณะให้นมลูก คำตอบคือ มารดาควรหลีกเลี่ยงการกินยาลดน้ำหนัก เนื่องจากยาลดน้ำหนักที่ออกฤทธิ์ทำให้มารดาไม่หิว มักจะมีผลทำให้ปริมาณน้ำนมลดลง ขณะที่ยาลดน้ำหนักที่ทำให้มารดารู้สึกอิ่มจะเป็นยาในกลุ่มยารักษาอาการซึมเศร้า ซึ่งการพิจารณาเลือกใช้ต้องชั่งน้ำหนักระหว่างข้อดีและข้อเสียเปรียบเทียบกัน สำหรับยาในกลุ่มที่ยับยั้งการดูดซึมของไขมันนั้น แม้ว่าจะผ่านน้ำนมน้อย แต่การที่มารดาขาดการดูดซึมของไขมัน อาจทำให้มารดาขาดวิตามินในกลุ่มที่ละลายในไขมัน¹ ซึ่งอาจเกิดอันตรายแก่มารดาและทารกที่กินนมแม่ก็อาจมีการขาดวิตามินเหล่านี้ได้

เอกสารอ้างอิง

1. Anderson PO. Drug Therapy for Weight Loss: Effects on Lactation and Breastfeeding. Breastfeed Med 2020.

        มารดาที่มีอาการตึงคัดเต้านม จะรู้สึกตึง คัด แน่น ปวด และอาจมีไข้ต่ำ ๆ การระบายน้ำนมโดยการบีบน้ำนมด้วยมือ และการใช้ลูกประคบประคบร้อนที่เต้านม จะช่วยลดการตึงคัดและอาการปวด ทำให้มารดารู้สึกสบายขึ้นได้

ให้ข้อมูลเกี่ยวกับการดูแลรักษาและระบายน้ำนมในมารดาที่มีเต้านมอักเสบและฝีที่เต้านม

             ในมารดาที่หัวนมแตกหรือเจ็บหัวนมมาก การใช้ที่กันหัวนมในช่วงสั้น ๆ จะช่วยลดการเจ็บหัวนมได้