รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

ภาวะตัวเหลืองในทารกแรกเกิดเป็นภาวะแทรกซ้อนที่พบได้บ่อยและเป็นอุปสรรคอย่างหนึ่งในการสนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว เนื่องจากหากขาดการให้ข้อมูลเกี่ยวกับภาวะตัวเหลืองในทารกแรกเกิดและแนวทางการดูแลที่เหมาะสม มารดาและครอบครัวอาจจะเข้าใจผิดหรือคิดไปเองว่าทารกกินนมแม่ไม่พอจำเป็นต้องเสริมอาหารหรือน้ำแก่ทารกที่มีภาวะตัวเหลือง หรือเห็นทารกมีผิวแห้ง ปากแห้งเมื่อทารกมีความจำเป็นต้องส่องไฟเพื่อรักษาอาการตัวเหลือง ซึ่งการแก้ไขความเข้าใจผิดนี้จำเป็นต้องการให้คำปรึกษาแก่มารดาและครอบครัวตั้งแต่ในระยะแรกที่มีการเริ่มต้นการดูแลรักษาทารกที่มีภาวะตัวเหลือง โดยพบว่า หากมีการให้คำปรึกษาเรื่องการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่แก่มารดาและครอบครัวที่มีทารกมีภาวะตัวเหลืองตั้งแต่ในเวรกะแรกที่ทารกเข้ามานอนโรงพยาบาล ทารกจะได้รับการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่สูงกว่ามารดาและครอบครัวที่ไม่ได้มีการให้คำปรึกษาถึง 4 เท่า¹

เอกสารอ้างอิง

1.        Kovaric K, Cowperthwaite M, McDaniel CE, Thompson G. Supporting Breastfeeding in Infants Hospitalized for Jaundice. Hosp Pediatr 2020.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

การจัดระบบเป็นโรงพยาบาลสายสัมพันธ์แม่ลูกจะมีกระบวนการการปฏิบัติตามบันไดสิบขั้นสู่ความสำเร็จในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ซึ่งจะช่วยเพิ่มอัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ได้ มีการศึกษาที่สหรัฐอเมริกาในเรื่องนี้ในกลุ่มมารดาที่ด้อยโอกาสพบว่า การที่โรงพยาบาลมีนโยบายและดำเนินการตามหลักเกณฑ์ของโรงพยาบาลสายสัมพันธ์แม่ลูกจะช่วยเพิ่มอัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ในมารดากลุ่มด้อยโอกาสด้วย โดยในรายละเอียดพบว่า การปฏิบัติตามบันไดสิบขั้นเพิ่มอัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ 34 เท่า เพิ่มอัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว 24 เท่า และยังพบว่าการปฏิบัติตามบันไดในแต่ละขั้นยังช่วยเพิ่มอัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อีกด้วย ตัวอย่างได้แก่ การปฏิบัติตามบันไดขั้นที่ 6 คือการให้ลูกกินนมแม่อย่างเดียวโดยไม่มีการให้สารน้ำหรือสารอาหารอื่น ๆ ช่วยเพิ่มอัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ 4.4 เท่า และการปฏิบัติตามบันไดขั้นที่ 9 คือการไม่ใช้หัวนมหลอกหรือจุกนมเทียมช่วยเพิ่มอัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ได้ 5.7 เท่า¹

เอกสารอ้างอิง

1.        Kivlighan KT, Murray-Krezan C, Schwartz T, Shuster G, Cox K. Improved breastfeeding duration with Baby Friendly Hospital Initiative implementation in a diverse and underserved population. Birth 2020;47:135-43.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

อัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวหกเดือนของประเทศไทยยังอยู่ในเกณฑ์ต่ำกว่าเป้าหมายขององค์การอนามัยโลกคือร้อยละ 50  โดยที่จากการสำรวจของสำนักงานสถิติแห่งชาติร่วมกับองค์กรยูนิเซฟในปี พ.ศ. 2555 พบอัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวหกเดือนร้อยละ 12.3 และในปี พ.ศ. 2559 พบร้อยละ 23.1 ซึ่งสัมพันธ์กับตัวชี้วัดอีกตัวหนึ่งคือ การเริ่มต้นให้ลูกกินนมแม่ภายใน 1 ชั่วโมงแรกหลังคลอดที่พบว่ายังอยู่ในอัตราที่ต่ำเช่นกัน การที่บุคลากรทางการแพทย์จะให้สนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวควรจะมีความเข้าใจถึงปัจจัยเสี่ยงที่มีผลทำให้เกิดการหยุดการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวก่อนหกเดือน เพื่อที่จะนำมาใช้ในการคัดกรอง ติดตาม และดูแลมารดาและทารกในกลุ่มที่มีความเสี่ยงสูง ซึ่งจะช่วยให้มารดาในกลุ่มเสี่ยงนี้มีความสำเร็จในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวหกเดือนสูงขึ้น โดยมีการศึกษาในเอธิโอเปียถึงปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการหยุดการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวก่อนหกเดือน¹ ได้แก่

-อายุมารดา มารดาวัยรุ่นจะมีความเสี่ยงในการหยุดการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวก่อนหกเดือนเพิ่มขึ้น 5.5 เท่า

-ลำดับครรภ์ มารดาครรภ์แรกจะมีความเสี่ยงในการหยุดการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวก่อนหกเดือนเพิ่มขึ้น 2.4 เท่า

-อาชีพของมารดา มารดาที่เป็นข้าราชการจะมีความเสี่ยงในการหยุดการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวก่อนหกเดือนเพิ่มขึ้น 4.7 เท่า

-การอ่านออกเขียนได้ของสามี โดยสามีที่ไม่รู้หนังสือจะมีความเสี่ยงที่ภรรยาจะหยุดการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวก่อนหกเดือนเพิ่มขึ้น 3.7 เท่า

-การนัดติดตามหลังคลอด มารดาที่ขาดการนัดติดตามหลังคลอดจะมีความเสี่ยงในการหยุดการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวก่อนหกเดือนเพิ่มขึ้น 2.6 เท่า

-การรู้และเข้าใจถึงประโยชน์ของการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ การที่มารดาเข้าใจถึงประโยชน์ของการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่น้อยหรือขาดความใจ จะมีความเสี่ยงในการหยุดการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวก่อนหกเดือนเพิ่มขึ้น 3.2 เท่า

เอกสารอ้างอิง

1.        Kelkay B, Kindalem E, Tagele A, Moges Y. Cessation of Exclusive Breastfeeding and Determining Factors at the University of Gondar Comprehensive Specialized Hospital, Northwest Ethiopia. Int J Pediatr 2020;2020:8431953.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

การโอบกอดทารกเนื้อแนบเนื้อมีประโยชน์ในหลากหลายด้านรวมทั้งในเรื่องการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว โดยการทบทวนอย่างมีระบบพบว่า การโอบกอดทารกเนื้อแนบเนื้อนมแม่จะช่วยเพิ่มการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว 2.19 เท่า ซึ่งหากเป็นมารดาที่คลอดทางช่องคลอด การโอบกอดทารกเนื้อแนบเนื้อจะช่วยเพิ่มการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว 2.45 เท่า ขณะที่มารดาที่ผ่าตัดคลอด การโอบกอดทารกเนื้อแนบเนื้อจะช่วยเพิ่มการโอบการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว 1.44 เท่า และในด้านระยะเวลาการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว การโอบกอดทารกเนื้อแนบเนื้อจะช่วยเพิ่มอัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวในช่วงสามเดือนแรก 2.47 เท่า สำหรับการโอบกอดทารกเนื้อแนบเนื้อจะช่วยเพิ่มอัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวในช่วงสามเดือนถึงหกเดือน 1.71 เท่า¹ ซึ่งโดยสรุปการโอบกอดทารกเนื้อแนบเนื้อจึงช่วยเพิ่มทั้งอัตราและระยะเวลาในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว

เอกสารอ้างอิง

1.        Karimi FZ, Miri HH, Khadivzadeh T, Maleki-Saghooni N. The effect of mother-infant skin-to-skin contact immediately after birth on exclusive breastfeeding: a systematic review and meta-analysis. J Turk Ger Gynecol Assoc 2020;21:46-56.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

นมแม่เป็นอาหารที่ดีที่สุดสำหรับทารก แต่นอกเหนือจากการใช้นมแม่เป็นอาหารสำหรับทารกแล้ว ยังมีการศึกษาการใช้นมแม่ในจุดประสงค์อื่น ๆ ในการรักษาโรคด้วย ได้แก่ การใช้นมแม่เพื่อรักษาหัวนมที่แตก การใช้นมแม่ในการรักษาผิวหนังอักเสบจากผื่นผ้าอ้อม การใช้นมแม่ในการรักษาสิวที่เกิดในทารก และการใช้นมแม่เพื่อช่วยในการบำรุงผิวพรรณ¹  ซึ่งพบว่าเป็นทางเลือกในการรักษาที่ได้ผลดี ดังนั้น หากมารดามีความเข้าใจและใช้นมแม่ในการดูแลรักษานอกเหนือจากการให้เป็นอาหารสำหรับทารก ก็จะช่วยให้มีใช้นมแม่อย่างมีประสิทธิภาพ ลดการใช้ยาที่เป็นเคมีภัณฑ์ เป็นผลดีต่อสิ่งแวดล้อม และเป็นการส่งเสริมการใช้หลักการของเศรษฐกิจพอเพียงด้วย

เอกสารอ้างอิง

1.        Karcz K, Makuch J, Walkowiak M, Olejnik I, Krolak-Olejnik B. Non-nutritional “paramedical” usage of human milk – knowledge and opinion of breastfeeding mothers in Poland. Ginekol Pol 2020;91:79-84.