รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ? การใช้ลูกประคบสมุนไพร นอกจากจะช่วยในการลดความเจ็บปวดให้มารดาในระหว่างการคลอดแล้ว ในมารดาหลังคลอดการใช้ลูกประคบบริเวณเต้านมจะช่วยให้เลือดไหลเวียนดีขึ้น ต้านการอักเสบ ช่วยผ่อนคลาย และช่วยให้น้ำนมมาเร็วขึ้น¹ สำหรับการช่วยลดอาการปวด มีการศึกษาพบว่า สามารถบรรเทาอาการปวดได้ไม่แตกต่างจากการใช้ยาต้านอาการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ในการรักษาอาการปวดของข้อเข่าเสื่อมด้วย^1,2 จะเห็นว่า สมุนไพรไทยจึงน่าจะมีประโยชน์ที่หลากหลายรวมทั้งในด้านการช่วยมารดาที่เลี้ยงลูกด้วยนมแม่ ได้แก่ ช่วยให้มารดาลดอาการปวด อาการตึงคัดเต้านม ช่วยผ่อนคลาย และอาจจะลดความเครียด ช่วยให้มารดาผ่อนคลาย ซึ่งจากคุณสมบัติเหล่านี้ อาจจะช่วยส่งเสริมการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ แต่การศึกษาในเรื่องนี้ที่เป็นข้อมูลหลักฐานเชิงประจักษ์ยังน้อย บุคลากรทางการแพทย์และสาธารณสุขจึงควรให้ความสนใจและศึกษาวิจัยเพิ่มเติมในเรื่องนี้

เอกสารอ้างอิง

1. Dhippayom T, Kongkaew C, Chaiyakunapruk N, et al. Clinical effects of thai herbal compress: a systematic review and meta-analysis. Evid Based Complement Alternat Med 2015;2015:942378.
2. Chiranthanut N, Hanprasertpong N, Teekachunhatean S. Thai massage, and Thai herbal compress versus oral ibuprofen in symptomatic treatment of osteoarthritis of the knee: a randomized controlled trial. Biomed Res Int 2014;2014:490512.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ?การที่ทารกนอนร่วมห้องโดยใกล้ชิดกับมารดาช่วยส่งเสริมการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ เนื่องจากมารดาจะสังเกตเห็นอาการที่บ่งบอกว่าทารกรู้สึกหิวได้ง่าย และสามารถให้นมได้ตามความต้องการของทารก อย่างไรก็ตาม การให้ทารกนอนร่วมเตียงเดียวกันกับมารดาอาจมีอันตรายได้ ในมารดาที่ดื่มเหล้าหรือเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ ติดยาเสพติดหรือสูบบุหรี่ โดยทั่วไป เตียงของผู้ใหญ่ไม่ได้ออกแบบมาสำหรับทารก อาจมีร่องหรือซอกที่ทารกอาจตกหล่นลงไปและเกิดอันตรายได้ เช่นเดียวกันกับการให้ทารกนอนร่วมกับมารดาบนโซฟาที่มีความเสี่ยงในการเกิดอันตราย การจัดพื้นที่โดยมีเตียงของทารกอยู่ใกล้กับเตียงของมารดาจะเหมาะสมกว่า¹ สำหรับในประเทศไทย การนอนของมารดาใกล้กับทารกบนพื้นอาจเป็นทางเลือกทางหนึ่งที่ประหยัดค่าใช้จ่ายได้

เอกสารอ้างอิง

1. Cadwell K, Turner-Maffei C. Pocket guide for lactation management. 2^nd Burlington: Jones & Bartlett Learning 2014.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ? ?การให้ลูกกินนมแม่ควรให้ตามความต้องการของทารก แต่ในช่วงสัปดาห์แรกหลังคลอดกระเพาะทารกจะยังมีความจุน้อย การกินนมแม่จึงจำเป็นต้องกินบ่อยๆ และในเวลากลางคืนก็จำเป็นต้องมีการให้นมแม่ นอกจากนี้ ระดับฮอร์โมนโปรแลคตินของมารดาจะสูงในช่วงกลางคืน การกระตุ้นกินนมกลางคืนจะช่วยให้น้ำนมมาดีขึ้น แต่เมื่อทารกอายุมากขึ้น ทารกจะกินนมได้มากขึ้นและนอนนานขึ้น ซึ่งหากทารกกินนมได้มากในระหว่างวันและช่วงเย็น กลางคืนทารกจะนอนนานขึ้นอยู่แล้ว มารดาจึงควรเอาใจใส่กับการให้ทารกกินนมตามความต้องการและกระตุ้นให้ทารกกินนมในระหว่างวันให้เพียงพอ จึงไม่จำเป็นต้องฝึกหรือบังคับให้ทารกงดนมแม่ในเวลากลางคืน

? ? ? ? ? ?ในมารดาที่พยายามจะฝึกทารกให้นอนได้นานในเวลากลางคืน และงดให้ลูกกินนมแม่ ต้องระมัดระวังว่า ทารกอาจจะได้รับนมแม่ไม่เพียงพอ ซึ่งอาจจะทำให้การเจริญเติบโตไม่เป็นไปตามเกณฑ์ อย่างไรก็ตาม หากมารดาได้นอนอยู่กับทารกตลอดทั้งคืน มารดาจะสังเกตเห็นอาการที่บ่งบอกถึงว่าทารกหิวได้ การให้นมแม่ตามความต้องการของทารกจะดีที่สุด

เอกสารอ้างอิง

1. Cadwell K, Turner-Maffei C. Pocket guide for lactation management. 2^nd Burlington: Jones & Bartlett Learning 2014.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ? ในประเทศไทย ส่วนใหญ่มารดามักลาหลังคลอดได้หนึ่งเดือนครึ่งถึงสามเดือน ซึ่งเมื่อมารดากลับไปทำงานมักเป็นเหตุผลที่สำคัญที่ทำให้มารดาหยุดนมแม่ การเตรียมความพร้อมให้มารดามีความสามารถที่จะเลือกที่จะยังคงให้นมแม่ได้ จึงเป็นสิ่งที่บุคลากรทางการแพทย์ควรจะมีส่วนช่วยเตรียมให้มารดามีความพร้อม การรับฟังสถานการณ์ของมารดาว่า ทำงานอะไร ที่ทำงานอยู่ไกลจากบ้านมากน้อยแค่ไหน ที่ทำงานมีที่เลี้ยงเด็กเล็กระหว่างวันหรือไม่ ที่ทำงานมีการอนุญาตให้นำลูกไปให้นมระหว่างวันได้หรือไม่ ที่ทำงานมีช่วงเวลาพักให้มารดาให้นมลูกหรือบีบน้ำนมหรือไม่ ที่ทำงานมีการสนับสนุนสถานที่ให้มารดาบีบเก็บน้ำนม มีที่ปั๊มนม หรือตู้เย็นเก็บน้ำนมหรือไม่ รวมถึงครอบครัวมีความเข้าใจและสนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่มากน้อยแค่ไหน ซึ่งการที่บุคลากรมีความเข้าใจสภาพและสถานการณ์ของมารดาจะทำให้สามารถให้คำปรึกษาได้อย่างเหมาะสม

เอกสารอ้างอิง

1. ภาวิน พัวพรพงษ์. หนังสือรอบรู้เรื่องการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่. นครนายก: ซี.ที. ดอทคอม, 2558.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ขณะที่มารดาให้นมลูก มารดาสามารถรับประทานอาหารได้ตามปกติ แต่ควรรับประทานอาหารเพิ่มขึ้นราว 500 กิโลแคลอรี แม้ว่ามารดาที่รับประทานอาหารไม่เพียงพอ จะไม่ส่งผลต่อปริมาณน้ำนม จนกว่ามารดาจะขาดสารอาหารรุนแรงหรือมากกว่าร้อยละ 30 จึงจะมีผลทำให้น้ำนมลดลง อย่างไรก็ตาม ในมารดาที่รับประทานอาหารได้สมส่วนมักเล่นกับลูกและเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวได้นานกว่ามารดาที่มีภาวะขาดอาหาร

? ? ? ? ? ? รสชาติของอาหารที่รับประทาน มีผลต่อทารก ซึ่งทารกจะคุ้นเคยกับรสชาติอาหารผ่านทางน้ำนม โดยจะมีผลต่อการกินอาหารของทารกเมื่อทารกเริ่มกินอาหารเสริมตามวัย และโดยทั่วไป ทารกมักชอบนมที่มีรสชาติ ทารกจะกินนมนานเพิ่มขึ้นเป็นสองเท่าเมื่อมารดากินกระเทียม อาหารที่มารดาเคยกินก่อนตั้งครรภ์ ได้แก่ ชา กาแฟ หรือเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน แม้ว่ามารดาจะยังสามารถดื่มกินได้ แต่ไม่ควรรับประทานมากเกินไป เพราะคาเฟอีนจะผ่านน้ำนม ทำให้ทารกกระสับกระส่าย ร้องกวน ไม่ยอมนอนหลับได้ สำหรับเครื่องดื่มเหล้า เบียร์ หรือแอลกอฮอล์มารดาควรหลีกเลี่ยง ในกรณีที่จำเป็นต้องกินยาที่มีแอลกอฮอล์หรือยาดองเหล้า ควรรับประทานหลังทารกกินนมใหม่ๆ เนื่องจากส่วนใหญ่ร่างกายจะกำจัดแอลกอฮอล์ได้ใน 1-2 ชั่วโมง ซึ่งเมื่อถึงช่วงที่ทารกจะกินนมในมื้อต่อไป ร่างกายมารดาจะปราศจากแอลกอฮอล์ น้ำนมที่ทารกกินก็จะปลอดภัย

เอกสารอ้างอิง

1. Cadwell K, Turner-Maffei C. Pocket guide for lactation management. 2^nd Burlington: Jones & Bartlett Learning 2014.