รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

            การที่มารดามีประสบการณ์ในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่มาก่อน จะช่วยให้มารดามีความมั่นใจในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่มากขึ้น ซึ่งจะช่วยเพิ่มอัตราและระยะเวลาการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ โดยจะเป็นประโยชน์ทั้งมารดาที่คลอดบุตรครบกำหนดและคลอดบุตรก่อนกำหนด¹ ความมั่นใจในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่จะส่งผลให้มารดามีกำลังใจและเอาชนะอุปสรรคที่มีระหว่างการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ ซึ่งการที่มารดาจะมีความมั่นใจในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่นั้นจะมีพื้นฐานมาจากการมีความรู้ ทัศนคติ และมีทักษะที่จะให้การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ โดยการที่มารดาจะมีทักษะ ประสบการณ์ในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่เป็นปัจจัยหนึ่งที่สัมพันธ์กับการมีทักษะในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ นอกจากนี้ การสอนและอบรมให้มารดามีทักษะยังมีส่วนในการสร้างความมั่นใจในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ด้วย ซึ่งบุคลากรทางการแพทย์ควรจัดให้มีระบบการอบรมหรือสอนมารดาในระหว่างการตั้งครรภ์ คลอด และหลังคลอดในโรงพยาบาลที่สนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่

เอกสารอ้างอิง

1. Asadi G, Aslani A, Nayebinia AS, Fathnezhad-Kazemi A. Explaining breastfeeding experiences and assessing factors affecting breastfeeding self-efficacy in mothers of premature infants: a mixed method study protocol. Reprod Health 2020;17:42.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

            การสนับสนุนให้เกิดค่านิยมนมแม่ของคนในสังคมมีความสำคัญต่อการรณรงค์การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ แม้ในปัจจุบันค่านิยมในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่จะดีขึ้น แต่ในส่วนหนึ่งยังมีค่านิยมการเลี้ยงลูกด้วยนมผงดัดแปลงสำหรับทารก ซึ่งยังมีความเชื่อว่านมผงดัดแปลงสำหรับทารกสามารถใช้แทนนมแม่ได้(1) โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อมารดาจำเป็นต้องกลับไปทำงาน การสื่อสารอย่างต่อเนื่องและทั่วถึงให้สังคมมีความเข้าใจประโยชน์ของนมแม่และความเสี่ยงหรืออันตรายจากการที่ทารกไม่ได้กินนมแม่ เพื่อให้เกิดการตื่นตัวและทราบถึงข้อจำกัดต่าง ๆ ของการให้ทารกกินนมผงดัดแปลงสำหรับทารกมีความจำเป็น ซึ่งจะเป็นปัจจัยหนึ่งที่ช่วยเพิ่มอัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ที่เป็นปัจจัยที่ต้องอาศัยพื้นฐานของความรู้ความเข้าใจที่ดีเกี่ยวกับนมแม่ของคนในสังคมที่ไม่เพียงเฉพาะบุคลากรทางการแพทย์ที่จะต้องช่วยเป็นผู้นำในการรณรงค์ ยังต้องอาศัยความร่วมมือของประชาชนในทุกภาคส่วนที่จะช่วยกันสร้าง เพราะสังคมไม่ใช่คนใดคนหนึ่ง ทุกคนคงต้องช่วยกันในบทบาทของตนเอง เพื่อสร้างรากฐานที่แข็งแรงของสังคมนมแม่ อนาคตที่เข้มแข็งและมีสุขภาพดีของบุคลากรที่กินนมแม่ที่จะเติบโตขึ้นในอนาคต

เอกสารอ้างอิง
1. Ares G, Girona A, Rodriguez R, et al. Social representations of breastfeeding and infant formula: An exploratory study with mothers and health professionals to inform policy making. Appetite 2020;151:104683.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

           ในสังคมไทยยังมีการเป็นครอบครัวที่ขยายหรือครอบครัวใหญ่ที่จะพบกลุ่มคนในครอบครัวที่มีหลายลำดับอายุ การที่มีผู้ใหญ่อยู่ในครอบครัวจึงมีผลต่อการตัดสินใจและการสนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ ดังนั้น การให้ความรู้ที่ถูกต้องเกี่ยวกับการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่แก่ปู่ย่าตายาย โดยเฉพาะย่าและยายผู้ที่มีบทบาทสำคัญในการสนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ในครอบครัวจึงเป็นสิ่งที่บุคลากรทางการแพทย์ควรคำนึงถึง¹ และเป็นการหาแนวร่วมที่ช่วยสนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ที่อยู่ใกล้ชิดกับมารดาในครอบครัวที่จะช่วยเพิ่มอัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ได้

เอกสารอ้างอิง

1. Angelo BHB, Pontes CM, Sette GCS, Leal LP. Knowledge, attitudes and practices of grandmothers related to breastfeeding: a meta-synthesis. Rev Lat Am Enfermagem 2020;28:e3214.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

                 การมีน้ำหนักที่เหมาะสมเป็นสิ่งที่ดีจะช่วยป้องกันและลดความเสี่ยงในการเกิดโรคเมตาบอลิกต่าง ๆ  ดังนั้น คำตอบของคำถามที่เป็นหัวเรื่องจะขึ้นอยู่กับว่า มารดาหลังคลอดมีน้ำหนักที่เหมาะสมในขณะนั้นหรือยัง หากมารดามีน้ำหนักเกินกว่าที่ควรจะเป็น การลดหรือควบคุมน้ำหนักก็เป็นสิ่งที่จำเป็น การที่มารดาจะมีน้ำหนักหลังคลอดที่เหมาะสมจะขึ้นอยู่กับสองส่วน คือ น้ำหนักเดิมของมารดาก่อนการตั้งครรภ์ และน้ำหนักของมารดาที่เพิ่มขึ้นระหว่างการตั้งครรภ์ที่เหมาะสม แต่ในความรู้สึกหรือค่านิยมที่พบในคนไทยคือ เมื่อมารดาที่ตั้งครรภ์จะบำรุงโดยคนในครอบครัวมักเน้นให้มารดากินเยอะ ๆ   ทั้ง ๆ ที่มารดาควรเลือกที่จะบำรุงในส่วนที่จำเป็นสำหรับการตั้งครรภ์ มากกว่าจะเน้นในเรื่องปริมาณอาหารที่มาก ซึ่งจะเกิดผลเสียที่ตามมาคือ มารดามีน้ำหนักที่เกินในช่วงหลังคลอด

 ดังนั้น เมื่อถึงระยะหลังคลอด แม้การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่จะช่วยให้มารดามีน้ำหนักลดลงได้ แต่หากมารดามีน้ำหนักที่เกินมาก การควบคุมอาหารให้มีความเหมาะสมและการออกกำลังกายเพื่อให้มีการเผาพลาญพลังงานส่วนที่เกินจะช่วยให้น้ำหนักมารดากลับมาเป็นปกติได้ คำถามที่ตามมาคือ มารดาสามารถกินยาลดน้ำหนักได้ไหมขณะให้นมลูก คำตอบคือ มารดาควรหลีกเลี่ยงการกินยาลดน้ำหนัก เนื่องจากยาลดน้ำหนักที่ออกฤทธิ์ทำให้มารดาไม่หิว มักจะมีผลทำให้ปริมาณน้ำนมลดลง ขณะที่ยาลดน้ำหนักที่ทำให้มารดารู้สึกอิ่มจะเป็นยาในกลุ่มยารักษาอาการซึมเศร้า ซึ่งการพิจารณาเลือกใช้ต้องชั่งน้ำหนักระหว่างข้อดีและข้อเสียเปรียบเทียบกัน สำหรับยาในกลุ่มที่ยับยั้งการดูดซึมของไขมันนั้น แม้ว่าจะผ่านน้ำนมน้อย แต่การที่มารดาขาดการดูดซึมของไขมัน อาจทำให้มารดาขาดวิตามินในกลุ่มที่ละลายในไขมัน¹ ซึ่งอาจเกิดอันตรายแก่มารดาและทารกที่กินนมแม่ก็อาจมีการขาดวิตามินเหล่านี้ได้

เอกสารอ้างอิง

1. Anderson PO. Drug Therapy for Weight Loss: Effects on Lactation and Breastfeeding. Breastfeed Med 2020.

        มารดาที่มีอาการตึงคัดเต้านม จะรู้สึกตึง คัด แน่น ปวด และอาจมีไข้ต่ำ ๆ การระบายน้ำนมโดยการบีบน้ำนมด้วยมือ และการใช้ลูกประคบประคบร้อนที่เต้านม จะช่วยลดการตึงคัดและอาการปวด ทำให้มารดารู้สึกสบายขึ้นได้