รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ?ในการเข้าเต้าดูดนมของทารก ทารกจะอมหัวนมและลานนมเข้าไปในปาก ใช้ลิ้นที่ยื่นออกมากดไล่น้ำนมในท่อน้ำนมที่ลานนมโดยกดเข้ากับเพดานปาก แรงดูดของทารกร่วมกับกลไกน้ำนมพุ่ง (oxytocin reflex) จะช่วยให้น้ำนมไหลออกมาได้ดี ทารกดูดและกลืนน้ำนมได้อย่างมีประสิทธิภาพ ในกรณีที่ทารกมีหัวนมที่มีลักษณะหัวนมบอด แบนหรือสั้น อาจจะทำให้การอมหัวนมและลานนมในทารกบางรายอาจเลื่อนหลุดได้ง่าย และในกรณีที่ลักษณะหัวนมใหญ่ บวมและยาวก็อาจจะทำให้ทารกอมได้เฉพาะหัวนมโดยอมไม่ถึงลานนม การเข้าเต้าดูดนมอาจทำได้ยากขึ้น¹ อย่างไรก็ตาม ทารกส่วนใหญ่ ไม่ได้เป็นปัญหากับลักษณะหัวนมของมารดา ทารกจะเรียนรู้และปรับตัวในการเข้าเต้า ในกรณีที่เป็นปัญหาในการเข้าเต้าได้ยาก อาจต้องใช้การป้อนนมจากการบีบหรือปั๊มนมในระยะแรก เมื่อทารกโตขึ้น อ้าปากได้กว้างขึ้น อมหัวนมและลานนมได้ลึกขึ้น จะสามารถเอาชนะอุปสรรคในเรื่องลักษณะหัวนมของมารดาได้ หากบุคลากรทางการแพทย์ได้อธิบายให้มารดาเข้าใจถึงเรื่องนี้ มารดาลดความวิตกกังวลลง ความมั่นใจที่จะคงการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่มีมากขึ้น

? ? ? ? ? ?ในประเทศไทย ความเชื่อเรื่องลักษณะของหัวนมที่มีผลต่อการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่มีอยู่อย่างแพร่หลายและมีการศึกษาวิจัยถึงเรื่องความยาวปกติ ความยาวหัวนมที่สั้นและลักษณะของหัวนมที่มีผลต่อการเข้าเต้าและการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่หลายการวิจัย^2-4 แต่ต้องจำไว้เสมอว่า จะมีทารกเพียงบางส่วนเท่านั้นที่อาจจะเข้าเต้าได้ยากขึ้นในระยะแรก ดังนั้น การไม่ไปตีตราว่ามารดามีปัญหาเรื่องหัวนมจนทำให้มารดาเชื่อว่าตนเองมีปัญหาจนให้นมไม่ได้เป็นสิ่งที่ไม่ควรกระทำ การเอาใจใส่ติดตามในการเข้าเต้าของมารดาและทารกในแต่ละคู่จนกระทั่งมารดาให้นมได้อย่างมั่นใจก่อนกลับบ้านในมารดาหลังคลอดทุกรายเป็นสิ่งที่ควรกระทำ โดยหากมารดายังเข้าเต้าไม่ได้ดีและจำเป็นต้องอนุญาตให้กลับบ้าน การนัดติดตามดูอย่างใกล้ชิดในสัปดาห์แรกเป็นเรื่องที่ควรปฏิบัติอย่างยิ่งยวด ซึ่งในสัปดาห์แรกเป็นเสมือนสัปดาห์ทองในการสนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่

เอกสารอ้างอิง

1. Bunik M. Breastfeeding telephone triage and advice. 2^nd The American Academy of Pediatrics 2016.
2. Puapornpong P, Raungrongmorakot K, Paritakul P, Ketsuwan S, Wongin S. Nipple length and its relation to success in breastfeeding. J Med Assoc Thai 2013;96 Suppl 1:S1-4.
3. Chanprapaph P, Luttarapakul J, Siribariruck S, Boonyawanichkul S. Outcome of non-protractile nipple correction with breast cups in pregnant women: a randomized controlled trial. Breastfeed Med 2013;8:408-12.
4. Thanaboonyawat I, Chanprapaph P, Lattalapkul J, Rongluen S. Pilot study of normal development of nipples during pregnancy. J Hum Lact 2013;29:480-3.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ? ทารกหลังคลอดใหม่ๆ หากได้รับฮอร์โมนเพศหญิงที่ผ่านไปจากมารดามาก อาจมีการเปลี่ยนแปลงของเต้านมโดยมีเต้านมขยาย (breast bud) และมีน้ำนมไหลได้ ร่วมกับอาจพบลักษณะของอวัยวะเพศหญิงบริเวณแคมบวมร่วมกับมีเมือกออกจากช่องคลอดได้ในกรณีที่ทารกเป็นเพศหญิง ซึ่งอาการเหล่านี้ ไม่เป็นอันตราย และจะหายไปเองในช่วงหนึ่งสัปดาห์หรืออย่างช้าหนึ่งเดือนเมื่อฮอร์โมนจากมารดาหมดไป ?ดังนั้น บุคลากรทางการแพทย์อาจให้คำปรึกษาและสร้างความเข้าใจให้กับมารดาและครอบครัว เพื่อลดความวิตกกังวลและสร้างความมั่นใจว่ามารดายังสามารถเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ต่อไปได้

? ? ? ? ?เกร็ดความรู้เพิ่มเติม ในสมัยก่อนในยุโรป ยุคที่มีความเชื่อเกี่ยวกับแม่มด ทารกที่มีน้ำนมไหลถูกเชื่อว่าเป็นทารกที่ถูกสาปจากแม่มด ซึ่งการแก้ไขต้องให้แม่มดถอนคำสาปหรือปราบแม่มด อย่างไรก็ตาม ความเชื่อหลายๆ อย่างในยุคก่อน เกิดจากความไม่รู้หรือไม่สามารถอธิบายได้ การช่างสังเกตและใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ วิเคราะห์บนพื้นฐานหลักฐานเชิงประจักษ์ จะสามารถสร้างองค์ความรู้ใหม่ๆ ได้

เอกสารอ้างอิง

1. Bunik M. Breastfeeding telephone triage and advice. 2^nd?ed. The American Academy of Pediatrics 2016.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ? ?การเกิดเต้านมอักเสบในมารดาที่ให้นมลูกพบร้อยละ 8 ในช่วงเดือนแรกหลังคลอด¹ และพบร้อยละ 10.3-20 ในช่วงหกเดือนหลังคลอด^2,3 มีการศึกษาถึงปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดเต้านมอักเสบ^1-4 พบว่า การมีประวัติเต้านมอักเสบมาก่อนเพิ่มความเสี่ยง 1.74-4 เท่า (95%CI 1.07-2.81, 95%CI 2.64-6.11) มารดาที่จบการศึกษาจากวิทยาลัยหรือมหาวิทยาลัยเพิ่มความเสี่ยง 1.93 เท่า (95%CI 1.18-3.16) การผ่าตัดคลอดเพิ่มความเสี่ยง 3.52 เท่า (95%CI 1.09-11.42) มารดาที่รู้สึกเครียดเพิ่มความเสี่ยง 3.15 เท่า (95%CI 1.56-6.37) การให้นมก่อนที่น้ำนมจะมาเพิ่มความเสี่ยง 2.76 เท่า(95%CI 1.03-7.40) การมีหัวนมแตกหรือเจ็บหัวนมเพิ่มความเสี่ยง 1.44-3.4 เท่า (95%CI 1.00-2.07, 95%CI 2.04-5.51) การมีท่อน้ำนมอุดตันเพิ่มความเสี่ยง 2.43 เท่า (95%CI 1.68-3.49) การเริ่มให้นมในเต้านมอีกข้างเมื่อให้นมครั้งถัดไปเพิ่มความเสี่ยง 2.28 เท่า (95%CI 1.50-3.44) การใช้เครื่องปั๊มนมเพิ่มความเสี่ยง 3.3 เท่า (95%CI 1.92-5.62) และการใช้ครีมทาหัวนมเพิ่มความเสี่ยง 1.83 เท่า (95%CI 1.22-2.73)

? ? ? ? ? ? ? นอกจากนี้ ประวัติการมีน้ำนมมาช้ากว่า 24 ชั่วโมงหลังคลอด ประวัติการแยกมารดาและทารกนานกว่า 24 ชั่วโมง และการใช้ยาปฏิชีวนะหรือยาฆ่าเชื้อราเฉพาะที่ระหว่างการให้นมยังมีความสัมพันธ์กับการเกิดเต้านมอักเสบของมารดาด้วย ดังนั้น บุคลากรทางการแพทย์ควรเอาใจใส่ในมารดากลุ่มเสี่ยงเหล่านี้ หลีกการผ่าตัดคลอดที่ไม่จำเป็น หลีกเลี่ยงการใช้ยาปฏิชีวนะหรือยาฆ่าเชื้อราเฉพาะที่ไม่เหมาะสม หลีกเลี่ยงการให้มารดาและทารกแยกจากกันหลังคลอด ควรกระตุ้นให้ทารกดูดนมบ่อยๆ ให้น้ำนมมาเร็ว ไม่ควรใช้เครื่องปั๊มนมที่ไม่เหมาะสมหรือเริ่มเร็วเกินไป จัดท่ามารดาและทารกให้เข้าเต้าเหมาะสมเพื่อการดูดนมที่มีประสิทธิภาพ ลดการเจ็บหัวนมและเต้านม ท่อน้ำนมอุดตัน และควรดูดนมให้เกลี้ยงเต้าในเต้านมข้างเดิมในการดูดนมครั้งถัดไป สิ่งเหล่านี้จะช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดเต้านมอักเสบได้

เอกสารอ้างอิง

1. Khanal V, Scott JA, Lee AH, Binns CW. Incidence of Mastitis in the Neonatal Period in a Traditional Breastfeeding Society: Results of a Cohort Study. Breastfeed Med 2015;10:481-7.
2. Tang L, Lee AH, Qiu L, Binns CW. Mastitis in Chinese breastfeeding mothers: a prospective cohort study. Breastfeed Med 2014;9:35-8.
3. Kinlay JR, O’Connell DL, Kinlay S. Risk factors for mastitis in breastfeeding women: results of a prospective cohort study. Aust N Z J Public Health 2001;25:115-20.
4. Foxman B, D’Arcy H, Gillespie B, Bobo JK, Schwartz K. Lactation mastitis: occurrence and medical management among 946 breastfeeding women in the United States. Am J Epidemiol 2002;155:103-14.

?

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ? ? การที่ทารกได้รับการผ่าตัดคลอด ทารกจะไม่ได้ผ่านลงในช่องคลอด และจะไม่ได้รับเชื้อแบคทีเรียจากช่องคลอดที่จะเข้าไปเจริญเติบโตเป็นจุลินทรีย์ถิ่น (normal flora) ที่อยู่ในลำไส้ทารก ซึ่งแบคทีเรียเหล่านี้จะช่วยในย่อยอาหาร กระตุ้นภูมิคุ้มกัน^1,2 และการพัฒนาการที่จำเป็นของลำไส้³ จึงมีแนวคิดว่าจะป้ายแบคทีเรียในช่องคลอด (vaginal seeding) ให้กับทารกที่ผ่าตัดคลอด โดยหวังว่าจะช่วยในการเพิ่มจำนวนเชื้อแบคทีเรียที่จะเจริญเติบโตไปเป็นจุลินทรีย์ถิ่นในช่องคลอด โดยมีการทำในหลายประเทศ⁴ อย่างไรก็ตาม ข้อมูลและหลักฐานเชิงประจักษ์ถึงประโยชน์ในการใช้การป้ายแบคทีเรียในช่องคลอดให้กับทารกที่ผ่าตัดคลอดยังไม่มีการยืนยันที่ชัดเจน ซึ่งมีความคิดเห็นบางความคิดเห็นที่คิดแตกต่างกัน โดยข้อคิดแย้งมีความวิตกกังวลว่าอาจจะทำให้ทารกมีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อจากการป้ายเชื้อแบคทีเรียในช่องคลอดที่บางครั้งอาจมีเชื้อที่ทำให้เกิดโรคแฝงอยู่ด้วย ดังนั้น ในทางปฏิบัติการที่จะช่วยเพิ่มแบคทีเรียที่จะเข้าไปเป็นจุลินทรีย์ถิ่น ควรเลือกวิธีการที่มีการรับรองว่ามีความปลอดภัยก่อนมากกว่า ได้แก่ การให้ทารกที่ผ่าตัดคลอดได้รับการโอบกอดเนื้อแนบเนื้อและกินนมแม่ ซึ่งเป็นวิธีที่ช่วยทารกได้เช่นเดียวกัน สามารถปฏิบัติได้ง่าย และมีประโยชน์ในด้านอื่นๆ อีกหลากหลายด้าน

เอกสารอ้างอิง

1. West CE, Renz H, Jenmalm MC, et al. The gut microbiota and inflammatory noncommunicable diseases: associations and potentials for gut microbiota therapies. J Allergy Clin Immunol 2015;135:3-13; quiz 4.
2. Sevelsted A, Stokholm J, Bonnelykke K, Bisgaard H. Cesarean section and chronic immune disorders. Pediatrics 2015;135:e92-8.
3. Madan JC, Hoen AG, Lundgren SN, et al. Association of Cesarean Delivery and Formula Supplementation With the Intestinal Microbiome of 6-Week-Old Infants. JAMA Pediatr 2016:1-8.
4. Molloy A. Mothers facing C-sections look to vaginal ?seeding? to boost their babies’ health.Guardian?2015 Aug 17.

?

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ? ในระหว่างการตั้งครรภ์ มีการศึกษาถึงลักษณะของมารดาที่มีความเสี่ยงที่จะมีลูกอ้วน โดยพบว่ามารดาที่มีน้ำหนักขึ้นระหว่างการตั้งครรภ์เกินเกณฑ์ มารดาที่ไม่ค่อยได้ออกกำลังกาย และมารดาที่สูบบุหรี่มีความเสี่ยงที่จะมีลูกอ้วนที่อายุ 8 ขวบ¹ ดังนั้น บุคลากรทางการแพทย์ควรแนะนำให้มารดาได้ออกกำลังกายอย่างเหมาะสมระหว่างการตั้งครรภ์ ควบคุมการขึ้นของน้ำหนักระหว่างตั้งครรภ์ให้เป็นไปตามเกณฑ์ และงดสูบบุหรี่ นอกจากนี้ การให้ลูกกินนมแม่ยังช่วยป้องกันภาวะอ้วนในทารกได้ด้วย

เอกสารอ้างอิง

1. Mourtakos SP, Tambalis KD, Panagiotakos DB, et al. Maternal lifestyle characteristics during pregnancy, and the risk of obesity in the offspring: a study of 5,125 children. BMC Pregnancy Childbirth 2015;15:66.

?