รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์
การดูแลรักษาโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์นั้น เป้าประสงค์เพื่อลดภาวะแทรกซ้อนที่เพิ่มขึ้นจากการที่มารดามีโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์ โดยภาวะแทรกซ้อนที่เกิดกับทารก ได้แก่ ทารกแรกเกิดตัวโต การคลอดทารกยากจากการติดไหล่ (shoulder dystocia) การบาดเจ็บของทารกระหว่างการคลอด (birth trauma) เช่น การมีกระดูกหักบริเวณไหปลาร้า หรือการมีการบาดเจ็บของข่ายประสาทบริเวณต้นแขน (brachial plexus injury) การเสียชีวิตของทารกแรกคลอด สำหรับภาวะแทรกซ้อนที่เกิดกับมารดา ได้แก่ การผ่าตัดคลอด การตกเลือดหลังคลอด และภาวะครรภ์เป็นพิษ ดังนั้น จึงต้องมีการควบคุมระดับน้ำตาลในมารดาให้อยู่ในเกณฑ์ที่ปกติ โดยระดับน้ำตาลที่แนะนำสำหรับมารดาเพื่อที่จะลดการเกิดทารกแรกเกิดตัวโต คือ ระดับน้ำตาลก่อนมื้ออาหารควรจะต่ำกว่า 95 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร ระดับน้ำตาลหลังมื้ออาหารที่ 1 ชั่วโมงควรจะต่ำกว่า 140 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร ระดับน้ำตาลหลังมื้ออาหารที่ 1 ชั่วโมงควรจะต่ำกว่า 120 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร1
เอกสารอ้างอิง
Committee on Practice B-O. ACOG Practice Bulletin No. 190: Gestational Diabetes Mellitus. Obstet Gynecol 2018;131:e49-e64.
รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์
การวินิจฉัย นิยมทำเป็นสองขั้นตอน ได้แก่ การตรวจคัดกรองด้วยการรับประทานน้ำตาล 50 กรัมแล้วทำการตรวจค่าน้ำตาลในพลาสม่า (glucose challenge test หรือ GCT) ค่าการตรวจคัดกรองที่ถือว่าเป็นบวกเมื่อมีค่า 140 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตรขึ้นไป และตรวจวินิจฉัยต่อด้วยการตรวจทดสอบค่าความทนต่อน้ำตาล (oral glucose tolerance test หรือ OGTT) หลังรับประทานน้ำตาล 100 กรัม โดยใช้เกณฑ์ของกลุ่มข้อมูลเบาหวานแห่งชาติของสหรัฐอเมริกา (National Diabetes Data Group) ซึ่งกำหนดค่าน้ำตาลในพลาสม่าก่อนการกินน้ำตาลเท่ากับ 105 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร และค่าน้ำตาลในพลาสม่าหลังกินน้ำตาลที่ชั่วโมงที่ 1,2 และ 3 เท่ากับ 190,165 และ 145 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร ตามลำดับ โดยหากค่าผิดปกติตั้งแต่ 2 ค่าขึ้นไปถือว่า การทดสอบเป็นบวกคือเป็นเบาหวานขณะตั้งครรภ์ อย่างไรก็ตาม มีบางข้อแนะนำที่ให้ใช้ค่าผิดปกติเพียง 1 ค่าให้ถือว่าการทดสอบเป็นบวก ซึ่งการใช้เกณฑ์นี้ยังมีจำกัดเฉพาะในบางแห่ง1
เอกสารอ้างอิง
Committee on Practice B-O. ACOG Practice Bulletin No. 190: Gestational Diabetes Mellitus. Obstet Gynecol 2018;131:e49-e64.
รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์
การทราบปัจจัยเสี่ยงในมารดาต่อการเกิดเบาหวานขณะตั้งครรภ์จะทำให้การวางแผนการตรวจคัดกรองโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์ได้อย่างเหมาะสม สำหรับปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์ ได้แก่
• การมีประวัติครอบครัวเป็นเบาหวานโดยเฉพาะญาติที่มีความใกล้ชิด (first-degree relatives) • ประวัติการเสียชีวิตของทารกในช่วงแรกคลอด • ประวัติคลอดทารกที่มีความพิการ • ประวัติการคลอดทารกแรกเกิดตัวโต (macrosomia) ซึ่งหมายถึงทารกแรกเกิดที่มีน้ำหนักมากกว่า 4000 กรัม • มีโรคประจำตัวเป็นความดันโลหิตสูง โรคหัวใจและหลอดเลือด กลุ่มอาการเมตาบอลิก กลุ่มอาการถุงน้ำจำนวนมากในรังไข่ (polycystic ovarian syndrome) • มารดาอายุมาก • เชื้อชาติเอเชียนอเมริกัน • อ้วน • การมีน้ำหนักเพิ่มขึ้นระหว่างการตั้งครรภ์มากเกินไป • การตรวจพบมีน้ำตาลในปัสสาวะ ตรวจพบค่า Hb A1c สูงตั้งแต่ร้อยละ 5.7 ขึ้นไป • ตรวจพบค่า High-density lipoprotein cholesterol (HDL) ต่ำกว่า 35 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร หรือค่าไตรกลีเซอไรด์ (Triglyceride) มากกว่า 250 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร(1,2)
เอกสารอ้างอิง
รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์
โรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์เป็นภาวะที่ร่างกายมีความผิดปกติในการนำแป้งและน้ำตาลมาใช้ ซึ่งหากได้รับการวินิจฉัยครั้งแรกหรือเป็นรายใหม่ในขณะตั้งครรภ์ จะถือว่าเป็นโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์1 สาเหตุของการเกิดโรคนี้ยังไม่ทราบแน่ชัด แต่เชื่อว่าในระหว่างการตั้งครรภ์จะมีการเพิ่มระดับของฮอร์โมนหลายตัวที่จะมีผลต่อการควบคุมระดับน้ำตาลในกระแสเลือด ซึ่งพบมีผลมากในช่วงของการตั้งครรภ์ในไตรมาสที่สองและสาม โดยหากมารดามีแนวโน้มที่จะมีความผิดปกติในการนำแป้งและน้ำตาลมาใช้ จะทำให้พบระดับน้ำตาลในเลือดสูงได้
เอกสารอ้างอิง
Jirakittidul P, Panichyawat N, Chotrungrote B, Mala A. Prevalence and associated factors of breastfeeding in women with gestational diabetes in a University Hospital in Thailand. Int Breastfeed J 2019;14:34.
รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์
ปัจจุบันมีการพบอุบัติการณ์ของโรคอ้วนในเด็กและวัยรุ่นสูงขึ้น ซึ่งอุบัติการณ์ของโรคอ้วนนี้คู่ขนานไปกับอุบัติการณ์การเกิดเบาหวาน โดยพฤติกรรมการกินและรูปแบบการดำเนินชีวิตที่เปลี่ยนไป ได้แก่ รับประทานอาหารที่ไม่เหมาะสมเพิ่มขึ้น ขณะที่มีการเคลื่อนไหวร่างกายหรือออกกำลังกายลดลง ดังนั้น เบาหวานจึงเป็นอีกโรคหนึ่งที่มีแนวโน้มจะมีอุบัติการณ์ที่สูงขึ้นในหญิงตั้งครรภ์และให้นมบุตร1
โรคเบาหวานที่พบในหญิงตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร แบ่งเป็น
โรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์ (gestational diabetes mellitus) โรคเบาหวานที่มีมาก่อนตั้งครรภ์ (pre-existing diabetes mellitus)
โรคเบาหวานชนิดที่ 1 (type 1 diabetes mellitus) โรคเบาหวานชนิดที่ 2 (type 2 diabetes mellitus)
เอกสารอ้างอิง
Guariguata L, Linnenkamp U, Beagley J, Whiting DR, Cho NH. Global estimates of the prevalence of hyperglycaemia in pregnancy. Diabetes Res Clin Pract 2014;103:176-85.
เรื่องนำทาง
แหล่งความรู้ เกี่ยวกับสูติ-นรีเวช (Obstetrics-Gynecology)
