รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

????????? ?การบีบน้ำนมด้วยมือ? เป็นทักษะที่จำเป็นในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ โดยขั้นตอนการปฏิบัติมีดังนี้

???????? ?-ล้างมือให้สะอาด

???????? -เตรียมอุปกรณ์ที่ใช้เก็บน้ำนม โดยใช้แก้วน้ำที่สะอาด หรือเป็นมารดามือใหม่ที่เพิ่งเริ่มบีบเก็บน้ำนมอาจใช้แก้วน้ำที่มีปากกว้างหรือชามก็ได้

???????? -นวดเต้านมเบาๆ ไล่จากเต้านมมาที่หัวนม จากนั้น ค่อยๆ จับหัวนมให้ยืดยาวออกเพื่อกระตุ้นการหลั่งของฮอร์โมนออกซิโตซินที่ช่วยในการหลั่งของน้ำนม

???????? -วางนิ้วหัวแม่มือไว้ด้านบนและนิ้วชี้ไว้ด้านล่างของเต้านมบริเวณลานนมหรือเหนือลานนมเล็กน้อย จากนั้นกดนิ้วในทิศทางไปที่หน้าอกก่อนที่จะบีบนิ้วเข้าหากัน โดยไม่ควรใช้การเลื่อนหรือไถลนิ้วเข้าหาเต้านม การบีบน้ำนมควรบีบเป็นจังหวะ โดยช่วงจังหวะการบีบราว 1 ครั้งต่อหนึ่งวินาทีให้คล้ายกับการดูดน้ำนมของทารก

?????? ?-อุปกรณ์ที่เก็บน้ำนมอาจวางบนโต๊ะ หากมารดายืนบีบน้ำนม หรือาจอยู่บนตัก หากมารดานั่งบีบน้ำนม มารดาควรฝึกการบีบน้ำนมให้ลงในลงตรงกับภาชนะที่ใช้เก็บน้ำนม

?????? -บีบน้ำนมในลักษณะและตำแหน่งเดิมจนกระทั่งน้ำนมที่ไหลเริ่มช้าลง

????? ?-ย้ายตำแหน่งการบีบน้ำนมไปจนบีบน้ำนมครบรอบเต้านม

????? -หลังจากบีบน้ำนมจากเต้านมเต้าแรกเสร็จแล้ว ย้ายไปบีบน้ำนมเต้านมอีกข้างในลักษณะเดียวกัน โดยในมารดาที่มีความชำนาญอาจบีบน้ำนมได้พร้อมกันจากสองเต้า แต่ต้องเตรียมอุปกรณ์เก็บน้ำนมสองอันด้วย

เอกสารอ้างอิง

1. Cadwell K, Turner-Maffei C. Pocket guide for lactation management. 2^nd ed. Burlington: Jones & Bartlett Learning 2014.

??????????????? รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

???????? ?การบีบน้ำนมด้วยมือ? เป็นทักษะหนึ่งที่มารดาที่เลี้ยงลูกด้วยนมแม่ควรปฏิบัติได้ และควรได้รับการสอนจากบุคลากรทางการแพทย์ให้มารดาสามารถปฏิบัติได้ก่อนที่จะอนุญาตให้มารดากลับบ้าน เนื่องจากเป็นทักษะที่จำเป็นที่จะช่วยให้มารดาสามารถให้นมลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวในหกเดือนแรก โดยใช้ในช่วงที่จำเป็นต้องแยกห่างจากทารกหรือจำเป็นต้องไปทำงาน และช่วยคงให้การให้นมลูกทำได้นานเท่าที่มารดาปรารถนาในสภาพสังคมปัจจุบันที่ต้องเร่งรีบและสตรีต้องมีบทบาทในการทำงานนอกบ้านมากขึ้น การบีบน้ำนมด้วยมือ นอกจากจะปฏิบัติได้รวดเร็วแล้ว ยังสะดวก ทำได้โดยไม่ต้องใช้เครื่องมือหรืออุปกรณ์ใดๆ เพิ่มเติม สำหรับอุปกรณ์ที่ใช้เก็บน้ำนมก็ใช้เพียงแก้วน้ำที่สะอาดก็ใช้ได้ ซึ่งการดูแลเรื่องความสะอาดหรือการปนเปื้อนติดเชื้อจะมีน้อยกว่าการใช้อุปกรณ์ในการปั๊มนมที่มีหัวปั๊มที่ใช้ประกบเต้านม สายยางที่ต้องดูแลความสะอาดให้ดีโดยการต้มหรือแช่น้ำร้อน ดังนั้น บุคลากรทางการแพทย์ไม่ควรละเลยในการให้ความสำคัญของการสอนมารดาให้บีบน้ำนมด้วยมือได้ในมารดาที่เลี้ยงลูกด้วยนมแม่

เอกสารอ้างอิง

1. Cadwell K, Turner-Maffei C. Pocket guide for lactation management. 2^nd ed. Burlington: Jones & Bartlett Learning 2014.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

??????? ?การนวดเต้านม? เป็นทักษะหนึ่งที่มารดาสามารถใช้ในระหว่างการให้นมบุตรโดยจะช่วยให้น้ำนมไหลได้ดีขึ้นในขณะที่ลูกหยุดดูดนม ซึ่งจะกระตุ้นให้ทารกเริ่มดูดนมใหม่ ทักษะนี้จะเป็นประโยชน์ในทารกที่ดูดนมสองสามครั้งและเว้นช่วงการดูดนาน ได้แก่ ทารกที่คลอดก่อนกำหนด ทารกกลุ่มอาการดาวน์ หรือทารกที่มีภาวะอ่อนแรง การกดนวดเต้านมจะทำให้น้ำนมมารดาไหลได้ดีขึ้น ซึ่งจะกระตุ้นให้ทารกเริ่มดูดนมอีกครั้ง

??????? นอกจากนี้ การนวดเต้านมยังมีส่วนช่วยในทารกที่ปากแหว่งเพดานโหว่ที่ดูดนมไม่ได้ดีจากการที่ทารกไม่สามารถสร้างแรงดูดในช่องปากได้เพียงพอ การกดนวดเต้านมมารดาปฏิบัติเช่นเดียวกันกับการบีบน้ำนมด้วยมือ โดยจังหวะในการกดนวดเต้านม มารดาและทารกจะเรียนรู้จังหวะที่เหมาะสมที่จะส่งเสริมให้ทารกสามารถปรับตัวกับน้ำนมที่ไหลเร็วขึ้น ซึ่งทารกที่ดูดนมแม่ได้น้อยหรือดูดได้ยาก จะได้รับน้ำนมแม่ที่เพียงพอมากขึ้น

เอกสารอ้างอิง

1. Cadwell K, Turner-Maffei C. Pocket guide for lactation management. 2^nd ed. Burlington: Jones & Bartlett Learning 2014.

??????????????? รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

???????? ในสมัยก่อนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ อาศัยการสังเกตจากมารดา คนในครอบครัว เพื่อนบ้าน คนในระแวกใกล้เคียงหรือในชุมชนเดียวกัน ซึ่งการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ถือเป็นเรื่องปกติที่มารดาทุกคนจำเป็นต้องให้นมแม่กับทารกแรกเกิด ความรู้ในเรื่องการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่จะถูกถ่ายทอดผ่านจากคนรุ่นหนึ่งไปสู่คนอีกรุ่นหนึ่ง ด้วยความใกล้ชิดของสภาพสังคมและการใช้ชีวิตประจำวัน แต่ในปัจจุบัน สภาพสังคมที่เปลี่ยนแปลงไป ความห่างเหินและการใช้ชีวิตแบบครอบครัวเดี่ยวเริ่มมีมากขึ้น การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่จึงเป็นเรื่องที่ต้องมีการอบรม หรือมีการจัดสอนให้มารดามีทักษะในการปฏิบัติในการให้นมลูกได้ สิ่งหนึ่งในกระบวนการการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ที่มีความสำคัญ คือ ท่าในการให้นมลูก

????????? ในโรงพยาบาลที่ส่งเสริมการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่จะมีการสอนมารดาให้มีทักษะในการให้นมบุตรในช่วงระหว่างหลังคลอด โดยจะมีการสอนท่าต่างๆ ในการให้นมบุตร ท่าที่นิยมในการสอนมักมี 4 ท่า ได้แก่ ท่าอุ้มขวางตัก ท่าอุ้มขวางตักประยุกต์ ท่าฟุตบอล ท่านอนตะแคง แต่ในระยะหลังมีการศึกษาถึงท่าเอนหลัง (laid-back) ซึ่งเป็นท่าที่จะช่วยกระตุ้นกลไกพื้นฐานของพัฒนาการของทารกได้ดี และยังมีการศึกษาถึงท่าให้นมบุตรที่มารดาปฏิบัติได้ก่อนกลับบ้าน โดยหากมารดาให้นมบุตรได้มากกว่าสองท่าขึ้นไปมีความสัมพันธ์กับอัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ในระยะหกเดือนสูงขึ้น¹

เอกสารอ้างอิง

1. Puapornpong P, Raungrongmorakot K, Manolerdtewan W, Ketsuwan S, Wongin S. The number of infant feeding positions and the 6-month exclusive breastfeeding rates. J Med Assoc Thai 2015;98 (in press)

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

?????? การที่บุคลากรทางการแพทย์จะให้คำแนะนำมารดาในการให้นมบุตรได้อย่างเหมาะสม บุคลากรทางการแพทย์ควรมีการสังเกตมารดาในการให้นมบุตร โดยการตรวจสอบขั้นตอนขณะมารดาให้ทารกดูดนม ดังนี้

?????? ขั้นตอนขณะมารดาให้ทารกดูดนม

????? -สังเกตภาษากายของมารดาขณะที่ให้ทารกดูดนม มองดูสีหน้ามารดา ความตึงของกล้ามเนื้อที่มือ แขน หัวไหล่ และขาของมารดา

??????-สังเกตภาษากายของทารกขณะดูดนม ดูการเกร็งตัวหรือภาวะตึงเครียด

????? -สังเกตการเคลื่อนไหวของขากรรไกรล่างของทารก หากเคลื่อนไหวในทิศทางขึ้นและลง แสดงว่าทารกดูดเต้านม แต่ไม่ได้ดูดกลืนน้ำนม (nonnutritive sucking) หากเคลื่อนไหวโยกไปในทิศทางหน้าหลัง แสดงถึงทารกมีการดูดกลืนน้ำนม

????? -สังเกตว่าทารกจัดการกับการไหลของน้ำนมอย่างไร ทารกมีการสำลักหรือแหวะนมในระหว่างการดูดนมหรือไม่

????? -ในระหว่างการดูดนม ทารกยังคงอยู่ที่ตำแหน่งเดิมหรือมีการถอยห่างออกมาจากเต้านม

????? -สังเกตว่าทารกมีการหายใจที่ลำบากขณะอยู่ที่เต้านมหรือไม่

????? -สังเกตผิวหนังบริเวณริมฝีปากของทารก สังเกตว่ามีสีปกติหรือสีคล้ำเขียว ซึ่งหากมีความผิดปกติ ทารกอาจต้องได้รับการดูแลเป็นพิเศษโดยแพทย์

????? -สังเกตจังหวะของการดูดและการกลืนของทารก ซึ่งในช่วงที่ทารกมีการดูดนมเร็วจะมีจังหวะการดูดเทียบกับการกลืนคือ การดูด? 1-2 ครั้งต่อการกลืน 1 ครั้ง

??????? และหลังการให้การดูดนม

????? -สังเกตว่าสิ่งใดเป็นตัวชักนำให้มารดาหยุดให้ทารกกินนม การดูเวลา หรือมารดาหยุดเอง หรือทารกหยุดดูดนมเอง

??????-ลักษณะหัวนมและลานนมเปลี่ยนแปลงอย่างไรหลังทารกดูดนม เล็กและยึดยาวออกหรือไม่

????? -สีของหัวนมเปลี่ยนแปลงหรือไม่

?????? สิ่งที่สังเกตได้เหล่านี้จะช่วยประเมินการดูดนมของทารกว่าเหมาะสมหรือไม่ และมารดาและทารกมีอาการผิดปกติระหว่างหรือหลังการกินนมไหม

?????? เอกสารอ้างอิง

1. Cadwell K, Turner-Maffei C. Pocket guide for lactation management. 2^nd ed. Burlington: Jones & Bartlett Learning 2014.