รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

??????????????? การนัดมารดาและทารกมาติดตามดูแลใน 9 เดือนหลังคลอด จะเป็นการติดตามดูการให้นมลูกของมารดาและสอบถามถึงอุปสรรคต่างๆ ที่จะทำให้ไม่สามารถให้นมแม่ได้อย่างต่อเนื่อง พูดคุยกับมารดาถึงแรงกดดันต่างๆ ที่ต้องการให้มารดาหยุดการให้นมแม่ที่อาจได้รับจากคนในครอบครัวหรือเพื่อน ซึ่งมารดาต้องมีความเข้าใจเพื่อจะได้ปฏิบัติตัวได้อย่างเหมาะสม ในระยะนี้ มีข้อแนะนำแนวทางการปฏิบัติสำหรับการดูแลมารดาและทารก ดังนี้

การประเมินการกินนมแม่

• ลักษณะการกินนมของทารกเป็นอย่างไร
• ทารกได้รับการให้นมแม่ตามความต้องการหรือไม่
• ทารกหลับในเวลากลางคืนนานไหม
• ลักษณะการกินอาหารของมารดาเป็นอย่างไร
• มารดาได้รับประทานยาใดเป็นประจำหรือไม่
• สมาชิกในครอบครัวรู้สึกอย่างไรเกี่ยวกับการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่

การตรวจมารดาและทารก

• คำนวณน้ำหนักที่เปลี่ยนแปลงจากตั้งแต่เกิด การชั่งก่อนหน้านี้ และการชั่งน้ำหนักในครั้งนี้
• ประเมินน้ำหนักของทารกโดยใช้กราฟติดตามการเจริญเติบโตของทารก
• สังเกตมารดาขณะให้นมลูก หากทารกมีน้ำหนักขึ้นไม่เหมาะสมหรือดูดนมได้ไม่ดี
• ตรวจร่างกายทารกโดยทั่วไปตามระบบ
• ควรมีการตรวจความเข้มข้นของเลือดของทารก เพื่อตรวจสอบภาวะซีดจากการขาดธาตุเหล็ก

คำแนะนำที่ให้

• ปกติมารดาควรให้นมทารกน้อยกว่า 6-8 ครั้งใน 24 ชั่วโมง
• ทบทวนความสำคัญของการให้ลูกกินนมแม่อย่างต่อเนื่อง
• พูดคุยกับมารดาการรับประทานธาตุเหล็กเสริม
• เสนอแนะให้มารดาป้อนน้ำนมที่บีบเก็บไว้หรืออาหารเสริมที่เป็นน้ำโดยใช้การป้อนด้วยถ้วย
• พูดคุยกับมารดาในกรณีทารกมีฟันขึ้น
• พูดคุยกับมารดาถึงพฤติกรรมของทารกที่เปลี่ยนไป และอาจมีการปฏิเสธการกินนม
• พูดคุยกับมารดาเรื่องแรงกดดันให้หยุดหรือหย่านมทารกที่อาจเกิดจากคนในครอบครัวหรือเพื่อน
• ทบทวนให้มารดาทราบถึงประโยชน์ในระยะยาวของการให้ลูกกินนมแม่
• แนะนำการรับประทานอาหารของมารดา
• แนะนำให้มารดาตรวจเต้านมกับแพทย์

การให้การดูแล

• หากทารกน้ำหนักขึ้นดีตามเกณฑ์และมารดารู้สึกพึงพอใจ การให้การดูแลอื่นๆ ยังไม่มีความจำเป็น

ขั้นตอนที่ควรปฏิบัติก่อนมารดาและทารกกลับบ้าน

• ชื่นชมมารดากับความสำเร็จในการให้ลูกกินนมแม่ โดยเฉพาะหากมารดาสามารถเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวหกเดือน
• แทรกหรือเสริมข้อมูลให้มารดาทราบถึงประโยชน์ของการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่
• ให้กำลังใจให้มารดาให้นมแม่ต่อไปอย่างต่อเนื่อง

เอกสารอ้างอิง

1. The American of Obstetricians and Gynecologist, American Academy of Pediatrics. Breastfeeding handbook for physicians. 2^nd edition. 2014.