รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

??????????????? การนัดมารดาและทารกมาติดตามดูแลใน 6 เดือนหลังคลอด จะเป็นการติดตามดูการให้นมลูกของมารดาและสอบถามถึงอุปสรรคต่างๆ ที่จะทำให้ไม่สามารถให้นมแม่ได้อย่างต่อเนื่องเช่นเดียวกันกับในช่วงระยะ 6 เดือนแรก แต่จะมีการเตรียมมารดาให้พร้อมสำหรับการเริ่มอาหารเสริมตามวัยและเสริมวิตามินและแร่ธาตุต่างๆ ของทารกที่ทารกอาจขาดเนื่องจากอยู่ในพื้นที่ที่มีความเสี่ยงในการขาดสารอาหารเหล่านี้ ในระยะนี้ มีข้อแนะนำแนวทางการปฏิบัติสำหรับการดูแลมารดาและทารก ดังนี้

การประเมินการกินนมแม่

• ลักษณะการกินนมของทารกเป็นอย่างไร
• ทารกได้รับการให้นมแม่ตามความต้องการหรือไม่
• ทารกได้รับอาหารอื่นใดเสริมนอกเหนือจากนมแม่หรือไม่
• ทารกหลับในเวลากลางคืนนานไหม
• มารดารู้สึกอย่างไรในการให้นมแม่
• มารดาคิดว่าน้ำนมของตนเองเป็นอย่างไร
• ลักษณะการกินอาหารของมารดาเป็นอย่างไร
• สมาชิกในครอบครัวรู้สึกอย่างไรเกี่ยวกับการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่

การตรวจมารดาและทารก

• คำนวณน้ำหนักที่เปลี่ยนแปลงจากตั้งแต่เกิด การชั่งก่อนหน้านี้ และการชั่งน้ำหนักในครั้งนี้
• ทารกควรจะมีน้ำหนักเพิ่มขึ้น 140-200 กรัมต่อสัปดาห์
• สังเกตมารดาขณะให้นมลูก หากทารกมีน้ำหนักขึ้นไม่เหมาะสมหรือดูดนมได้ไม่ดี
• ตรวจร่างกายทารกโดยทั่วไปตามระบบ
• ควรมีการตรวจคัดกรองอาการซึมเศร้าในมารดา

คำแนะนำที่ให้

• อธิบายให้มารดาเข้าใจถึงความสำคัญของการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวในช่วงหกเดือนแรกหลังคลอด
• ทบทวนความสำคัญของการให้ลูกกินนมแม่อย่างต่อเนื่อง
• พูดคุยกับมารดาถึงการเริ่มอาหารเสริมตามวัย
• เสนอแนะให้มารดาป้อนน้ำนมที่บีบเก็บไว้หรืออาหารเสริมที่เป็นน้ำโดยใช้การป้อนด้วยถ้วย
• พูดคุยกับมารดาการรับประทานธาตุเหล็กเสริม
• พูดคุยกับมารดาในกรณีทารกมีฟันขึ้น
• พูดคุยกับมารดาว่าทารกอาจจะมีความสนใจสิ่งรอบข้างมากขึ้น และอาจถูกกระตุ้นจากสิ่งเร้าให้ไปสนใจในระหว่างการกินนมได้
• แนะนำเรื่องอาหารสำหรับมารดา
• แนะนำการเสริมฟลูออไรด์ หากมีข้อบ่งชี้
• แนะนำให้มารดาตรวจเต้านมกับแพทย์

การให้การดูแล

• หากมีสาเหตุที่ทำให้น้ำนมไม่เพียงพอ พยายามแก้ไขสาเหตุก่อนการให้อาหารเสริมอื่นๆ
• หากมีปัญหาต่อเนื่องที่เป็นอุปสรรคในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ พิจารณาส่งต่อผู้เชี่ยวชาญ

ขั้นตอนที่ควรปฏิบัติก่อนมารดาและทารกกลับบ้าน

• ชื่นชมมารดากับความสำเร็จในการให้ลูกกินนมแม่
• แทรกหรือเสริมข้อมูลให้มารดาทราบถึงประโยชน์ของการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่
• ให้กำลังใจให้มารดาให้นมแม่ต่อไปอย่างต่อเนื่อง

เอกสารอ้างอิง

1. The American of Obstetricians and Gynecologist, American Academy of Pediatrics. Breastfeeding handbook for physicians. 2^nd edition. 2014.