รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

??????????????? การให้ความรู้ความเข้าใจกับสตรีตั้งครรภ์ สามี และคนในครอบครัวที่จะช่วยดูแลมารดาและทารกถึงประโยชน์และความสำคัญของการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ ควรมีการปฏิบัติในตั้งแต่ในระยะของการฝากครรภ์ ซึ่งในไตรมาสแรกบุคลากรทางการแพทย์ควร¹

??????????????? -แนะนำให้มารดาเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว 6 เดือน จากนั้นเริ่มอาหารตามวัยควบคู่กับการให้นมแม่ต่อจนครบ 2 ปีหรือนานกว่านั้น โดยขึ้นอยู่กับความต้องการของมารดาและทารก มีการศึกษาว่าการแนะนำนี้แม้เพียงอย่างเดียวก็ยังมีผลในการช่วยให้อัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่เพิ่มขึ้นได้

??????????????? -แนะนำและให้ความรู้เกี่ยวกับประโยชน์และความสำคัญของการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่แก่สตรีตั้งครรภ์ สามี และคนในครอบครัวที่จะดูแลมารดาและทารก

??????????????? -ให้คำปรึกษาถึงปัญหาที่พบบ่อย ได้แก่ ความไม่มั่นใจ การเขินอาย ข้อจำกัดในด้านเวลาหรือสภาวะทางสังคม ความวิตกกังวลเกี่ยวกับเรื่องอาหารและสุขภาพ การขาดการสนับสนุนทางสังคมในการดูแลทารก และความกลัวเรื่องความเจ็บปวด การให้คำปรึกษานี้จะช่วยได้มากในมารดากลุ่มที่มีความเสี่ยงในการที่จะหยุดการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ก่อนระยะเวลาที่เหมาะสม ได้แก่ มารดาวัยรุ่นและมารดาที่มีภาวะอ้วน

เอกสารอ้างอิง

1. Rosen-Carole C, Hartman S. ABM Clinical Protocol #19: Breastfeeding Promotion in the Prenatal Setting, Revision 2015. Breastfeed Med 2015;10:451-7.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ? โดยส่วนใหญ่ มารดาให้นมบุตรจะช่วยสร้างภูมิคุ้มกันโรคให้แก่ทารก แต่มีการติดเชื้อบางอย่างที่อาจส่งผลเสียต่อทารก หรือหากมีทางเลือกในการให้นมวิธีอื่นที่ปลอดภัยที่อาจมีผลดีต่อทารกมากกว่า การงดหรือการเว้นระยะการให้นมลูกในมารดาเหล่านี้อาจมีความจำเป็น โรคติดเชื้อที่เป็นข้อห้ามหรือละเว้นในการให้นมลูก ได้แก่

? ? ? ? ? -การติดเชื้อเอชไอวี

? ? ? ? ?-มารดาที่มีแผลเริมหรืองูสวัดที่เต้านม ควรงดให้นมที่เต้านมข้างนั้น แต่สามารถให้นมจากเต้านมอีกข้างได้

? ? ? ? -มารดาที่เป็นวัณโรคปอดที่ยังไม่ได้รับการรักษา จนเมื่อมารดาได้รับการรักษาจนกระทั่งพ้นระยะแพร่เชื้อแล้วสามารถให้นมลูกได้

? ? ? ? -มารดาที่ติดเชื้ออีสุกอีใสในระยะใกล้คลอด โดยทารกอาจกินนมแม่ได้หากได้รับการฉีดวัคซีน

? ? ? ? -มารดาที่ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบซี และมีเลือดออกจากหัวนม

? ? ? ?-มารดาติดเชื้ออีโบล่า โดยมารดาสามารถกลับมาให้นมบุตรได้หลังจากหายจากโรคและน้ำนมตรวจไม่พบเชื้อไวรัสแล้ว

เอกสารอ้างอิง

1. Bunik M. Breastfeeding telephone triage and advice. 2^nd?ed. The American Academy of Pediatrics 2016.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ?หากมารดาจำเป็นต้องได้รับการผ่าตัดและต้องให้ยาระงับความรู้สึก มีข้อควรรู้สำหรับการให้ยาระงับความรู้สึกในมารดาที่ให้นมลูก ดังนี้

? ? ? ? ? –การแจ้งให้วิสัญญีแพทย์หรือพยาบาลทราบว่า ขณะนี้มารดาให้นมบุตรอยู่เป็นความจำเป็นอย่างหนึ่งที่ควรปฏิบัติ เพื่อให้บุคลากรทางการแพทย์ทราบ และวางแผนที่จะเลือกวิธีและยาระงับความรู้สึกให้มารดาอย่างเหมาะสม ร่วมกับการขอคำแนะนำว่า มารดาสามารถจะเริ่มให้นมแม่ได้เมื่อไร และสิ่งใดเป็นข้อควรระวังในการให้นมแม่หลังการให้ยาระงับความรู้สึก

? ? ? ? ?-หากเลือกได้ ควรให้ยาระงับความรู้สึกเฉพาะที่มากกว่าการให้ยาดมสลบ

? ? ? ? ? -มารดาที่จำเป็นต้องดมยาสลบ แก๊สที่ใช้ในระหว่างการดมยาสลบจะผ่านเข้ากระแสเลือดในช่วงสั้นๆ ดังนั้นจะมีปริมาณต่ำในน้ำนม มารดาจึงสามารถให้นมลูกได้อย่างปลอดภัยหลังการผ่าตัดเมื่อมารดาฟื้นตัวดี

? ? ? ? ? -การแยกมารดาและทารก อาจไม่จำเป็นต้องแยกจากกันนาน โดยหลังผ่าตัด หากมารดารู้สึกตัวดี มารดาสามารถให้นมลูกได้ในทารกปกติ แต่มีข้อควรระมัดระวังในกรณีที่มีความเสี่ยงในการหยุดหายใจ หายใจไม่สม่ำเสมอ หรือทารกคลอดก่อนกำหนด

? ? ? ? ?ในกรณีที่มารดาได้รับยาร่วมกันหลายอย่างระหว่างการดมสลบ อาจมีความวิตกว่ายาอาจจะผ่านน้ำนมไปที่ทารก การบีบน้ำนมด้วยมือหรือปั๊มนมออกเพียงครั้งเดียว ส่วนใหญ่จะกำจัดยาที่มารดาได้รับระหว่างดมยาสลบได้ เนื่องจากวิสัญญีแพทย์มักเลือกยาที่ออกฤทธิ์สั้น ดังนั้น มารดาควรสามารถคลายความวิตกกังวลเรื่องยาที่ทารกอาจได้รับจากน้ำนมของมารดาที่ได้รับยาดมสลบและให้นมแม่ได้อย่างมั่นใจ

เอกสารอ้างอิง

1. Bunik M. Breastfeeding telephone triage and advice. 2^nd?ed. The American Academy of Pediatrics 2016.

รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ?หากมารดาสามารถจะเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวในหกเดือนแรกได้ นั่นเป็นสิ่งที่แสดงว่าน้ำนมของมารดามีเพียงพอ แล้วทำไมจึงเกิดปัญหาน้ำนมน้อยหลังหกเดือน ปัญหาส่วนใหญ่จะเกิดจากการเริ่มให้อาหารตามวัยขณะเดียวกันกับมารดายังปรับตัวไม่ทัน โดยรายละเอียดของปัญหาอาจเกิดจาก

? ? ? ? ? -มารดาให้ลูกกินนมบ่อยน้อยลง

? ? ? ? ?-มารดาเริ่มอาหารที่เป็นของแข็งเร็วเกินไป ซึ่งการย่อยของทารกอาจยังไม่ได้ปรับทำให้ย่อยยาก อิ่มนาน ไม่ค่อยอยากอาหาร การค่อยๆ เริ่มชนิดของอาหารจากอาหารเหลว ไปอาหารกึ่งแข็ง แล้วค่อยปรับเป็นอาหารแข็งจะทำให้ทารกปรับตัวได้ดีกว่า และไม่รบกวนการอยากอาหารของทารก

? ? ? ? ?-มารดาที่มักใช้การปั๊มนมมากกว่าการให้ลูกดูดนมจากเต้า การปั๊มนมจะกระตุ้นการสร้างน้ำนมได้น้อยกว่าการให้ลูกดูดนมจากเต้า

? ? ? ? ?-การที่มารดาเริ่มมีประจำเดือนมาหรือเริ่มมีการตกไข่ จะมีผลทำให้น้ำนมลดลงชั่วคราวได้

? ? ? ? -การที่มารดากินยาคุมกำเนิดหรือตั้งครรภ์ใหม่ ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนและมีผลต่อน้ำนมได้

? ? ? ? ?สำหรับการแก้ไข เริ่มจากสร้างความมั่นใจให้กับมารดาก่อนเป็นอันดับแรกว่า ?นมแม่มีพอ? การปั๊มนมแล้วตัดสินจากปริมาณน้ำนมที่ปั๊มได้อย่างเดียวอาจใช้ในการประเมินความเพียงพอของน้ำนมไม่ได้ เนื่องจากการปั๊มนมจะได้ปริมาณน้อยกว่าการที่ทารกดูดนมจากเต้า ปรับการค่อยๆ เริ่มอาหารตามวัยให้เหมาะสม และปรับการให้นมระหว่างกลางวันกับกลางคืนให้พอเหมาะ โดยพยายามให้มีช่วงที่ทารกได้ดูดนมจากเต้าให้มากที่สุด ร่วมกับการให้มารดาลดความเครียด พักผ่อนให้เพียงพอ และไม่จำกัดหรือเข้มงวดในการลดอาหารหรือลดน้ำหนักจนเกินไป

เอกสารอ้างอิง

1. Bunik M. Breastfeeding telephone triage and advice. 2^nd?ed. The American Academy of Pediatrics 2016.

??????????????? รศ.นพ.ภาวิน พัวพรพงษ์

? ? ? ? ? ?โดยทั่วไป มารดาส่วนใหญ่จะมีน้ำนมเพียงพอสำหรับทารก หากได้รับการกระตุ้นและดูแลอย่างเหมาะสม แต่มารดาที่มีความเชื่อว่าน้ำนมตนเองมีน้อยหรือมีไม่พอ พบได้บ่อยและมีผลต่อการเสริมนมผสมหรืออาหารเสริมต่างๆ ทำให้ทารกได้ประโยชน์จากการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวลดลง อย่างไรก็ตามมีภาวะหรือโรคบางโรคที่ส่งผลทำให้น้ำนมมีน้อย ได้แก่

? ? ? ? ? -มารดาที่พบเป็นเบาหวานระหว่างการตั้งครรภ์ โดยระดับอินซูลินที่สูงจะทำให้การสร้างน้ำนมมีน้อย

? ? ? ? ? -มารดาที่อ้วน มารดาที่มีน้ำหนักมากก่อนการตั้งครรภ์จะทำให้การสร้างน้ำนมช้า และมีปริมาณที่น้อยได้

? ? ? ? ? -มารดาที่มีน้ำหนักขึ้นระหว่างการตั้งครรภ์น้อยจนเกินไป

? ? ? ? ?-มารดาที่ไม่มีการเปลี่ยนแปลงของเต้านมเลยระหว่างการตั้งครรภ์ ซึ่งอาจมีภาวการณ์เจริญเติบโตของต่อมน้ำนมที่ผิดปกติ (glandular insufficiency)

? ? ? ? ?-มารดาที่มีโรคไทรอยด์ โดยฮอร์โมนของไทรอยด์ที่ผิดปกติจะไปรบกวนการสร้างน้ำนม

? ? ? ? ?-มารดาที่มีภาวะมีบุตรยากหรือมีภาวะที่รังไข่มีถุงน้ำจำนวนมาก (polycystic ovarian syndrome)

? ? ? ? -มารดาที่มีโรคประจำตัวเรื้อรังทางอายุกรรมอื่นๆ

? ? ? ? ?ดังนั้น ในมารดาเหล่านี้ บุคลากรทางการแพทย์ควรใส่ใจและควรมีการติดตามให้คำปรึกษาในเรื่องการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างใกล้ชิด เพื่อให้มารดากลุ่มนี้สามารถประสบความสำเร็จในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ได้

เอกสารอ้างอิง

1. Bunik M. Breastfeeding telephone triage and advice. 2^nd?ed. The American Academy of Pediatrics 2016.